مقابله با گرمازدگی
گرمازدگی هنگامی رخ میدهد که بدن انسان به علت قرار گرفتن طولانیمدت در گرما، نتواند خود را خنک و گرمای اضافه را دفع کند؛ بنابراین گرمای بدن به بیش از حد طبیعی میرسد که برای بدن بسیار مضر و مخرب است. درست است که گرمازدگی یکی از پیشامدهای رایج فصل تابستان است اما در فصول مختلف، نسبت به مکان و سطح فعالیت ممکن است با آن روبهرو شویم.
درباره گرمازدگی
گرمازدگی بیشتر در چه مواردی رخ میدهد؟
گرمازدگی در مناطق گرمسیری بیشتر به چشم میخورد. همچنین مردان بیش از زنان مستعد ابتلای به گرمازدگی هستند. علت این امر عرق کردن بیشتر مردان و همچنین از دست دادن سریعتر آب بدن در مقایسه با زنان است.
در صورت ابتلا به گرمازدگی چه کنیم؟
- استفاده از خاکشیر یخزده با شربت آبلیمو برای جلوگیری از گرمازدگی مؤثر است؛ زیرا خاکشیر دارای مادهای ضد میکروبی است که در هوای سرد، پایدار و فعال میشود.
- باید بدانند که در هنگام عرق کردن علاوه بر دفع آب بدن، نمک نیز دفع میشود. پس خوردن آب به تنهایی برای بدن کافی نیست؛ همچنین باید توجه کرد که استفاده زیاد از نمک هم توصیه نمیشود.
مکانیسم بدن در هوای گرم
در هوای گرم بدن از مکانیسم فیزیولوژیک عرق کردن برای خنک نگه داشتن دمای بدن استفاده میکند. وجود شرایط زیر برای فعال بودن این مکانیسم لازم است:
- وجود مایعات کافی در بدن
- جریان داشتن هوا در سطح پوست
- رطوبت کم هوای بیرون جهت بخار شدن مایع عرق
فعالیت در هوای گرم توانایی بدن در خنک کردن خود را محدود میکند و علائم گرمازدگی ایجاد میشود. علاوه بر گرمی هوا، رطوبت هوا از فاکتورهای مهم مختلکننده سیستم خنککننده بدن است. اگر رطوبت هوا زیاد باشد، عرق بدن بخار نمیشود و مکانیسم خنککننده بدن از کار میافتد.
نشانههای گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی نیز مانند هر بیماری دیگر علائمی دارد که در زیر به آن اشاره میکنیم:
- پوست بدن و زبان خشک و داغ میشود
- بدن تعرقی ندارد
- پوست ابتدا قرمز شده و سپس رنگپریده یا کبود میشود
- تنفس کوتاه و سریع میشود
- نبض سریع و ضعیف و ضربان قلب تند میشود
- افزایش دمای بدن به بیش از 40 درجه میرسد
- فرد دچار سردرد، گرفتگی عضلات و گشادی مردمک چشم، تهوع و استفراغ میشود
- انقباضهای عضلانی: (اسپاسمهای شدید در عضلات دست و یا پا)
تاثیر گرمای هوا بر خلق وخوی انسانها را نمیتوان نادیده گرفت. علاوه بر این موارد، گرمازدگی علائم روحی و روانی نظیر گیجی، رفتار پرخاشگر، آشفتگی و هیجان، توهم– بیحالی، رخوت و بیحسی (واکنشهای بدن بیش از حد آرام و آهسته میشود) را نیز در بردارد.
اقدامات اولیه به هنگام گرمازدگی
در مواجهه با فردی که گرمازده شده است بهترین کار این است که فوراً یک آمبولانس خبر کنید یا هر چه سریعتر او را به نزدیکترین بیمارستان برسانید. تا مدتی که فرد گرمازده به بیمارستان برسد، فعالیتهایی را برای پایین آوردن دمای بدن او میتوان انجام داد:
- لباسهای او را کم کنید
- با آبخنک بدن او را شستشو دهید (اگر آب کمی در اختیاردارید، با یک حوله یا اسفنج مرطوب، ابتدا سر و گردن وی را خنککنید)
- او را به سایه انتقال دهید
- با یک تکه کاغذ او را باد بزنید
- پاهای فرد را در محل بالاتری نسبت به بدن او قرار دهید تا جریان خون بیشتر سمت سر او برود.
نکته: اگر شخص به هوش است، او را تشویق کنید تا کمکم آب یا یک نوشیدنی خنک بنوشد. ولی اگر شخص بیهوش باشد، نمیتوانید این کار را انجام دهید. مصرف مایعات و الکترولیت (دوغ و ماست شور) نیز به درمان گرمازدگی کمک میکند.
- هرگاه دچار گرمازدگی شدید، فعالیت خود را متوقف کنید.
پیشگیری از گرمازدگی
گرچه در صورت بروز گرمازدگی میتوان آن را درمان کرد با این حال مانند هر بیماری دیگر، بهترین کار پیشگیری از بروز آن است.
- هنگام فعالیتهای بدنی آب بنوشید و بهاندازه استراحت کنید.
- از کرمهای ضدآفتاب با فاکتور حفاظتی 30 و بالاتر استفاده کنید.
- لباسهای سبک و روشن بپوشید.
- در صورت عرق کردن، از مایعات شور مانند دوغ یا آبمیوه استفاده کنید.
- از مصرف قهوه، چای و انواع کولاها خودداری کنند زیرا این مواد باعث از بین رفتن بیشتر آب بدن میشوند.
- دو ساعت قبل از ورزش سه لیوان آب بنوشید و درست قبل از شروع ورزش هم یک لیوان دیگر بنوشید. در حین ورزش هر 20 دقیقه یک لیوان آب بنوشید.
- به رنگ ادرارتان توجه کنید. اگر تیره است یعنی آب بهاندازه کافی به بدن شما نرسیده است. رنگ ادرار شما همیشه باید روشن باشد.
- وقتی تازه به منطقهای با هوای گرم رفتهاید، به تدریج و در عرض هفت روز سطح فعالیتهای ورزشی خود را بالا ببرید تا بدن شما فرصت داشته باشد خود را با شرایط جدید وفق بدهد.
- لباسهای روشن و سبک بپوشید.
- خود را از اشعه شدید آفتاب محافظت کنید.
- ورزش در هوای آزاد را در ساعات خنک شبانهروز انجام دهید.
- روزانه به درجه حرارت هوا توجه کنید.
- در هوای به شدت گرم یا با رطوبت بالا فعالیت ورزشی خود را متوقف کنید.
چه افرادی مستعد گرمازدگی هستند؟
معمولاً تمام افرادی که در محیط گرم فعالیت و یا ورزش میکنند در معرض ابتلا به گرمازدگی قرار دارند اما افراد زیر مستعدتر میباشند:
- شیرخواران و بچههای کوچک (مکانیسم خنککننده بدن آنها هنوز کامل نشده است)
- افراد مسن
- افرادی که داروهای ضدافسردگی و آرامبخش استفاده میکنند (مکانیسم عرق کردن را مختل میکند)
- افرادی که الکل مصرف میکنند
- افراد چاق
عوارض گرمازدگی؛ گرفتگی عضلات
یکی دیگر از عوارض گرمازدگی گرفتگی عضلات است که بیشتر در عضلات بازو، ران و شکم دیده میشود که علت آن خروج بیش از حد نمک در حین تعریق شدید و یا کاهش جذب نمک به وجود میآید.
- توجه داشته باشید که نباید بیماری که دچار گرفتگی عضلانی شده را ماساژ داد، این ماساژ میتواند درد را افزایش دهد. بهترین راهحل برای رفع این نوع گرمازدگی حل کردن یک قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب است که باید در هر 15 دقیقه نصف لیوان به آرامی به بیمار داده شود. اگر بیمار استفراغ کرد، باید سریع وی را به بیمارستان رساند تا سرم تجویز شود.
حمله گرمایی!
زمانی حمله گرمایی رخ میدهد که دمای بدن تا 40 درجه سانتیگراد بالا رود ولی تعرقی صورت نگیرد، آن وقت مکانیسم تنظیمکننده گرما در بدن نمیتواند بدن را تا حد کافی سرد کند. این امر باعث میشود که گرمای زیادی در بدن ذخیره شود و سرانجام سلولهای مغزی دچار صدمه میشوند. این حالت ممکن است به ناتوانی دائمی و یا مرگ بیانجامد.
نشانههای حمله گرمایی
از نشانههای حمله گرمایی میتوان به گشاد و تنگ شدن مردمک، تنفس سطحی و ضعیف، تهوع، تشنج، انقباض عضلانی و عدم هشیاری (احتمال مرگومیر 80 درصد) اشاره کرد.
هنگام حمله گرمایی چه کنیم؟
بدن شخصی که دچار حمله گرمایی شده است باید بهسرعت سرد شود. از این رو میتوان بیمار را در ملحفههایی که با آب سرد مرطوب شده، پوشاند و در حین انتقال، وی را مرتباً باد زد. ایدئالترین راه این است که کل بدن بیمار را سریعاً در حمام آب و یخ قرارداد و یخ روی پوستش گذاشت. (مقداری یخ روی گردن، زیر بغل و کشالههای ران قرار دهید).
هنگامی که بدن فرد را در آب سرد میگذارید، باید مراقب باشید تا دمای بدنش کمتر از 5/39 درجه نشود. اگر هم دماسنج در اختیار نداشتید تا وقتی که با لمس کردن بدن او احساس میکنید خنک نشده، عمل خنک کردن را ادامه دهید. ولی به محض خنک شدن بدن فرد، عمل خنک کردن (در آب سرد یا به شکل دیگر) را متوقف کنید و اگر دمای بدن او مجدداً افزایش یافت، عمل خنک کردن را از نو شروع کنید.
لینک کوتاه:
https://dlho.ir/n2969 کپی کردن


کارشناس ادبیات، کارشناس ارشد گردشگری، علاقمند به سفر و طبیعت
گردآوری و تنظیم: تحریریه دالاهو
لطفا در نشر دانستههای خود کوشا باشید.
برداشت و استفاده غیرتجاری از مطالب این وبسایت، حتی بدون ذکر منبع آزاد است.