قلعه پرتغالی‌ها

حدود یک قرن پرتغالی‌ها به ساختن دژها و استحکاماتی پرداختند که از آن جمله دژهای هرمز، قشم و لارک است. سرانجام در سال 1623 میلادی این قلعه و دیگر پایگاه‌ها در دهانه خلیج فارس را یکی از سرداران صفوی متصرف شد و ایرانیان تا امروز براین پرارزش ترین آبراهه دنیا چیره هستند.

ویژگی‌های قلعه پرتغالی‌ها

این دژ راست‌گوشه‌، دارای مساحتی بیش از 2 هزار متر مربع است و مسالح آن از سنگ‌های آهکی و گچی با ملاط ساروج محلی شاخته شده و طی صد سال، چندین بار استحکام بخشی شده است.

در چهار گوشه‌ی این دژ، چهار برج و بازوهایی بلند قرار دارد که توپ و منجنیق بر روی پهنای آن مستقر می‌شده است. کاربری این دژ، بشتر شبیه یک انبار بزرگی یا جای نگهداری مهمات و اسلحه بوده است که در مواقع اضطراری به دیگر قلعه‌ها کمک می‌رسانده است. می‌توان به این شکل تعبیر کرد که این دژ، قلعه تدارکاتی بود که برای ارتباط با قلعه هرمز و رساندن خدمات به آن قلعه مرکزی، در قشم ساخته شده است.

«قلعه‌های پرتغالی» تقریباً در بیشتر مناطق حاشیه خلیج فارس وجود دارد، در بندر قشم، کنگ، در عمان، در رأس الخیمه، در قشم، در جزیره هرمز، و.... این قلاع با پلان چهار ضلعی نامنظم، دارای دیوارهای به قطر حدود ۳/۵ متر و برج‌هایی به ارتفاع حدود ۱۲ متر در چهار گوشه قلعه‌هاست.

قلعه پرتغالی‌های قشم شامل انبارهای اسلحه، آب انبار بزرگ، اتاقهای سرباز خانه، زندان، کلیسا، مقر فرماندهی، تالار است. کلیسای بعضی از این قلعه‌ها، دارای دو ردیف ستونهای سنگی دایره‌ای شکل با قوس‌های زیبایی از سنگ‌های مرجانی تراش خورده‌است.

تونل زیرزمینی قلعه پرتغالی‌ها

احسان یغمایی این قلعه را در سال 78 از زیر خاک بیرون آورد. این باستان‌شناس تا بهار 1379 در این قلعه به انجام کاوش پرداخت. در آبان 1387 نیز در پی حفاری‌های شرکت برق در محدوده 500 متری قلعه پرتغالی‌ها، تونل قدیمی متصل به این قلعه در شهر قشم، کشف شد.

این تونل که به قلعه پرتغالی‌ها متصل است، راه فرار فرماندهان و نیروهای نظامی پرتغالی و همچنین مکان نگهداری مهمات نظامی آنان بوده است. این تونل تا محدوده میدان سعدی شهر قشم به طول حدود سه کیلومتر، ادامه دارد.

گفته می‌شود که تونل مذکور براساس برخی روایات از قلعه پرتغالی‌ها در شهر قشم تا غارهای خربس (در 15 کیلومتری جنوب شهر قشم) نیز ادامه دارد.

تاریخ قلعه پرتغالی‌ها در  قشم

از دوره نیمچه استعماری پرتغال بر برخی بنادر و جزایر جنوبی ایران چیزی جز چند قلعه تاریخی باقی نمانده است؛ قلعه‌هایی مستحکم که برای حفاظت از نظامیان پرتغالی در برابر شورش احتمالی بندرنشینان ایرانی ساخته شده بود. قلعه‌ها حضور این استعمارگران در جنوب ایران و سیطره آنها بر تجارت دریایی این منطقه را برای بیش از ۱۱۰ سال تضمین کرد. این دوره از سال ۱۵۱۴ تا ۱۶۲۳ میلادی به طول انجامید. تسلط بر امور تجاری و اقتصادی هرمز تا دوره شاه عباس اول ادامه یافت اما سپاهیان شاه عباس به رهبری امام قلی خان در ۱۶۲۳ و به کمک انگلیسی‌ها، پرتغالی‌ها را از هرمز بیرون کردند و پرچم آنان را از فراز جزیره هرمز به زیر کشیدند. در ۱۶۶۰ قشون عمان، مسقط را متصرف شدند. به این ترتیب مهم ترین سنگر پرتغالی‌ها در دریای عمان از دست آنان خارج شد و به این ترتیب سلطه پرتغالی‌ها بر منطقه خلیج فارس پس از ۱۵۰ سال خاتمه یافت.

حدود ۳90 سال از آن تاریخ گذشته، اما بقایای قلعه های پرتغالی هنوز در برخی بنادر و جزایر ایرانی برجا مانده است. این قلعه ها حالا فقط عنوان پرتغالی‌ها را بر خود دارد و بخشی از جذابیت‌های توریستی تاریخی ایران و جزو جاذبه‌های برتر قشم هستند. هرساله هزاران گردشگر از گوشه و کنار کشور برای دیدن این قلعه‌ها به این مناطق سفر می‌کنند.