پارک ملی خجیر
پارک ملی خجیر پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت کشور(1133 خورشیدی) در زمان قاجاریه با نامهای قرق سلطنتی یا شکارگاه سلطنتی تحت حفاظت قرار گرفت.
تاریخ تأسیس منطقه
پارک ملی خجیر پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت کشور(1133 خورشیدی) در زمان قاجاریه با نامهای قرق سلطنتی یا شکارگاه سلطنتی تحت حفاظت قرار گرفت. که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با تصویب شورای انقلاب اداره آن به سازمان حفاظت محیط زیست محول گردید و طی مصوبه شماره 90 تاریخ 21/6/61 شورایعالی حفاظت محیط زیست با حدود و ثغور مشخص به عنوان پارک ملی تعیین گردید.
ارک ملی خجیر از کوهستانهای بلند و تپه ماهورهای مرتفع و نیمه مرتفع تشکیل شده است که ارتفاع آن از 1200 متر تا 2138 متر متغیر است. قله های مهم پارک ملی خجیر عبارت اند از: قله زلزله، بارجمالی، زیرک چال، سروکوه، زیرک چال، آسمان کوه، گویداغ، جنگل سوخته و دربندک می باشد.
بارندگی در پارک ملی خجیر و سرخه حصار بیشتر ناشی از جریان های غربی و مدیترانه ای است که نزدیک به 8 ماه از سال، از اوایل پاییز تا نیمه های بهار، به تناوب منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد.
منابع آبی در پارک ملی خجیر عبارتند از: رودخانه جاجرود که پس از عبور از سد لتیان در پارک جریان دارد. همچنین چشمه ها که آبدهی بیشتری نسبت به پارک ملی سرخه حصار دارند. ازچشمه های مهم این منطقه می توان به چشمه باغ انگوری، باغ اناری، دره چنار، سنگ بندی، باغشاه، نایب علی، سیدرضا اشاره کرد. کم باران ترین ناحیه پارک ملی خجیر دره مرکزی آن است که بارندگی آن از 300 میلیمتر کمتر و از 275 میلیمتر بیشتر است.
پوشش گیاهی
در پارک ملی خجیر 35 جامعه گیاهی متشکل از جوامع طبیعی، نیمه طبیعی و فرهنگی – زراعی وجود دارند. علاوه بر گونه های نادری که در پارک ملی سرخه حصار دیده می شود، گونه های گیاهی نادر دیگری نظیر زیره سیاه، Michauxia laevigata و Cuphalorryhyn chus brassisifolius را می توان نام برد که در این پارک رویش یافته اند.
از گونه های دارویی، صنعتی و خوراکی مشخص پارک ملی خجیر می توان به موارد ذیل اشاره کرد: بابونه، سیرش زرین، باریحه، ریواس، پیاز صورتی، جاشیر کوتوله، بادیان کوهی، زیره سیاه، شنگ، تلخ بیان، شیر خشت، پیچک قندرونی، Haplophkllum pesforatum بخش دشتی باغشاد با ارتفاع 1420 متر شامل گیاهانی نظیر درمنه، انواع گون، چوبک و اسفند می باشد و اشکوب فوقانی کوهها درختانی مانند بنه، بادام خارآلود، ارس، نسترن می باشد و اصولا تیپ پوشش گیاهی ارتفاعات بالای کوه منطقه، Artemisia+stipa است.
حیات وحش
پستانداران
منابع آب کافی، پناهگاه زیاد، و پوشش گیاهی متناسب با نیاز گونه ها، مجموعا" زیستگاه مناسبی در دو پارک ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود فراهم کرده است، به خصوص پارک ملی خجیر از جنبه های زیباشناختی، بوم شناسی، ژنتیکی، آموزشی، گردشگری و اجتماعی- اقتصادی ارزش های بسیار مهم بوده بطوری که از بهترین زیستگاههای البرز مرکزی می باشد. پارک ملی سرخه حصار گرچه به دلیل عوامل تنش زای زیاد دستخوش تغییرات قرار گرفته اما همچنان از اهمیتی خاصی برخوردار است.
نکته مهم اینکه پستانداران به علت وابستگی شدیدی که به زیستگاه خود دارند اغلب به عنوان‌معرف زیستگاه معرفی می‌گردند، از طرف دیگر همین وابستگی به زیستگاه باعث گردیده‌است تا آنها در مقابل تخریب‌های ایجاد شده در زیستگاه حساسیت بیشتری از خود نشان‌دهند. از طرف دیگر به علت قطع ارتباط این مجموعه با مناطق همجوار خود به‌صورت جزیره‌ای شده و پستانداران این منطقه در رابطه با مهاجرت‌ها و جابجائی‌های عادی فصلی خود دچار مشکل نموده است.
تعداد گونه‌های موجود در هر یک از راسته‌ها به شرح زیر است:
3گونه از راسته حشره خواران Erinaceidae (خارپشت اروپائی،حشره خور دورنگ، حشره خور دندان‌سفید)
5گونه از راسته خفاش‌ها Chiropter (خفاش بال‌سفید، خفاش سبیل‌دار، خفاش‌گوش‌موشی‌کوچک، خفاش گوش‌پهن، خفاش دم آزاد اروپائی)
16 گونه از راسته جوندگان Rodentia(تشی، موش‌صحرائی، موش قهوه‌ای، موش سیاه، موش خانگی، موش ورامین، هامستر دم دراز، هامستر خاکستری، جرد ایرانی، جرد لیبی، ول آبزی، ول اجتماعی، ول معمولی، ول حفار افغانی، دوپای کوچک، دوپای ناشناخته)
1 گونه از راسته خرگوشها Lagomorpha(خرگوش)
9 گونه از راسته گوشتخواران Carnivora (گرگ، شغال، روباه معمولی، سمور، رودک، شنگ، کفتار، گربه وحشی، پلنگ)
4 گونه از راسته زوج سمان Artiodactyla (گراز، پازن، قوچ وحشی، آهو)
پرندگان
پارکهای ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود به علت دارا بودن‌زیستگاههای مختلف اعم از رودخانه، کوهستان، استپ، دارستان، کشتزار، باغات وهمچنین قرار گرفتن در مسیر مهاجرت تعداد زیادی از گونه‌های مهاجر از موقعیت بسیارخوبی جهت زندگی پرندگان برخوردار می‌باشد و به همین دلیل گونه‌های متنوعی ازپرندگان در زیستگاههای مختلف آن مشاهده می‌گردند.
در مجموع پرندگان پارک های ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود 115 گونه بوده‌که 22.6 درصدپرندگان ایران را تشکیل می‌دهد:
تعداد 34 گونه بومی (29.5 درصد، پرندگانی از قبیل کبک‌معمولی (Alectoris chukar)و تیهو (Ammoperdix griseogularis)
تعداد 30 گونه مهاجر زمستان‌گذران (26درصد، پرندگانی از قبیل اردک سرسبز (Anas platyrhynchos) خوتکا (Anas crecca)و نوک پهن Anas clipeata)
تعداد 41 گونه مهاجر تابستان گذران (35.5 درصد، پرندگان راسته Passeriformes از قبیل انواع زردپره (Emberiza) پری شاهرخ Oriolus oriolus و پرندگان دیگری مانند هدهد Upupa epops و سبز قباCoracias garrulus)
تعداد 7 گونه عبوری (6درصد، بسیاری از اردک‌ها نظیر فیلوش (Anas acuta) وگیلار(Anus penelope) و پرندگان شکاری مانند عقاب شاهی (Aquila heliaca) از این‌گروه می‌باشد)
تعداد 3 گونه رها شده از قفس (2.5 درصد، این پرندگان که شامل طوطی طوق صورتی (Psittacala krameri)، بلبل خرما(Pycnonotus leucotis) و مینا (Acridotheres tristis) می‌باشند، بومی منطقه نبوده‌و توسط انسان از مکان‌های دیگر به تهران منتقل گردیده و رها شده‌اند. تعداد این پرندگان‌روبه افزایش می‌باشد.
خزندگان
خزندگان در پارکهای ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود تعداد 27 گونه خزنده درمنطقه مورد مطالعه شناسائی گردیده‌اند که شامل 9 گونه از راسته سوسمارها 17 گونه ازراسته مارها و یک گونه لاک پشت می‌باشد. گونه شاخص منطقه بزمجة بیابانی تعیین گردیده است و البته‌در منطقه گونه‌های با اهمیت دیگری نظیر لاک‌پشت مهمیزدار غربیTestudo graeca ibera وجود دارد که علاوه بر اینکه حمایت شده می‌باشد درطبقه‌بندی IUCNنیز تحت عنوان آسیب‌پذیر Valnerble قرار دارد. سایر گونه های با اهمیت دیگر از قبیل افعی البرزی Vipera ursine ، افعی شاخدار، بزمجه دشتی در منطقه وجود دارند که در لیستIUCN به عنوان گونه های در معرض خطر انقراض Endangered می باشند.
دوزیستان
در پارکهای ملی خجیر و سرخه حصار و منطقه حفاظت شده جاجرود دو گونه دوزیست بنام‌وزغ سبز Bufo viridis و قورباغه مغمولی Rama ridibunda زندگی می‌کنند.
ماهیان
در این مناطق یک گونه غیربومی بنام قزل آلای رنگین‌کمان Onchorynchus mykiss و 6 گونه بومی وجود دارند که عبارتند از:
ماهی سیاه Capoeta damascinas
ماهی سیاه Capoeta aculeta
سس ماهی(حمایت شده) Barbus sp.
سگ ماهی جویباری Noemachilus sp.
عروس ماهی Leuciscus cephalus
ماهی کولی Alburnoides bipuntatus
زمان یا فصل بازدید از منطقه و وضعیت منطقه در فصول مختلف:
زمان بازدید در منطقه می بایست با در نظر گرفتن فصل زآداوری و تولید مثل حیات وحش منطقه یعنی اوایل تیرماه تا اوایل آبان ماه باشد و بازدید ها می بایست در مسیرهای تعیین شده صورت گیرد. شایان ذکر است بازدید و گردشگری در محدوده های باغشاد، باغ انگوری و زیستگاههای این منطقه بدلیل قرارگیری در زون امن پارک ملی می بایست محدود و محدودتر گردد و از سایر مسیرهای تعیین شده استفاده نمود که تاثیر کمتری در مدیریت منطقه دارد.
منبع: بیابانها و کویرهای ایران
گردآوری و تنظیم: تحریریه دالاهو
لطفا در نشر دانسته‌های خود کوشا باشید.
برداشت و استفاده غیرتجاری از مطالب این وب‌سایت، حتی بدون ذکر منبع آزاد است.
چجوري ميشه رفت ؟