موزه‌ای در دل کویر لوت
روستای «قارنه» در فاصله‌ی 45 متری شرق شهر اصفهان و در بخش جرقویه‌ی سفلی با آب و هوای خنک‌تر و مرطوب‌تر از روستاهای مجاور خود قرار دارد.
اگرچه هنوز درباره‌ی پیشینه‌ی تاریخی این روستا پژوهشی منسجم و دقیق صورت نگرفته است، اما با توجه به گورستان کهنسال قرار گرفته در مجاورت آتشکده‌ای که بر فراز کوه است و برخی از دیگر شواهد معماری و باستان‌شناسی، قدمت‌اش را می‌توان بین دو تا پنج هزار سال قبل از اسلام برآورد کرد.
هسته‌ی مرکزی روستا که چند عمارت خان‌نشین، منازل روستایی و رعیتی، کوچه‌ها، گذرها، ساباط‌های متعدد، مسجدی شبستانی و بدون تزئین و حمامی کوچک اما کامل و خوش‌ترکیب و حسینیه‌ای که توسط بارویی بلند و برج‌هایی چهار گوش و سه طبقه احاطه شده، این گمان را به باوری دلنشین تبدیل می‌کند که این روستا در صورت رسیدگی، آینده‌ای زیباتر از گذشته‌اش را می‌تواند در پیش داشته باشد.
برج و باروی روستا از جنس خشت و گل و پوشش کاهگل است و در بخش‌هایی از پی‌ها از لاچینی سنگی برای استحکام بیشتر آن استفاده شده است، دیواره کنگره‌دار قلعه در بخش خان‌نشین مرتفع‌تر از منازل روستایی همجوار است و این ایده را به ذهن متبادر می‌کند که توجه بیشتری از نظر امنیت در برابر هجوم راهزنان و سارقان به آن می‌شده است، حتا در ساخت دیواره و برای سبک‌سازی کاهش بار در بالادست از تکنیک‌های کمیاب و هنرمندانه‌ای در کار با خشت و گل استفاده شده است. آب انبار بزرگ این روستا که بیشتر شبیه یک دریاچه‌ی فصلی است در زمان قدیم در طول سال پر آب بوده است، آبی که از طریق سیلاب‌ها و قنات‌ها تامین می‌شده است.
روستای «قارنه» به عنوان یکی از روستاهای خان‌نشین در برگیرنده‌ی چند سرای اربابی با تزئینات بسیار پرکار نقاشی دیواری، تزئینات مقرنس، کاشی کاری هفت رنگ، تزئینات در و پنجره‌ی چوبی، گره چینی با شیشه‌ی رنگی، گچ بری، آینه‌کاری و نماسازی‌های آجری است.
سبک معماری فعلی این روستا قاجاری است و در طراحی و اجرای فضاها از انواع و اقسام طاق‌های تخت (تیرریز چوبی) و قوس‌دار (تاق و تویزه ، گهواره‌ای، ترک‌بندی و کُلمبو)، طاقچه، رف (طاقچه‌ای در بالای طاقچه‌های معمولی) و راه پله، شومینه، ستون و سرستون و حتی زیرگذرهای خلاقانه به تعداد زیاد استفاده شده است. این عمارت‌های خانی جمعا دارای چهار حیاط اصلی به همراه هشتی‌ها و ساباط‌های ارتباطی و اتاق‌های شاه نشین سه دری و پنج دری ایوان‌دار است.
در هر حیاط به جز فضای سبزی که حالا دیگر تقریبا خشک شده‌اند، دارای چاه‌های آب، دستک، حوض و فواره است. همچنین در گوشه کنار و بر حسب نیاز طویله، مطبخ، اتاق‌های مهمان (گوشواره) و حتا مخفیگاه‌هایی برای در امان ماندن در برابر راهزنان در گذشته به چشم می‌خورد.
سرپرست مرمت بخش‌هایی از این روستای تاریخی درباره‌ی اقدامات انجام شده در این محوطه به خبرنگار ایسنا گفت: در حدود پنج سال گذشته عملیات استحکام بخشی و بازسازی بخش‌هایی از دیواره و برج‌های قلعه در ضلع جنوبی توسط سازمان میراث فرهنگی استان انجام شده، همچنین بدنه‌سازی و استحکام‌سازی محور اصلی روستا از ورودی تا مسجد نیز به شکل محدودی مورد توجه قرار گرفت.
حمید مظاهری تهرانی افزود: متاسفانه فرایندهای مرمتی و حفاظتی صورت گرفته در برابر حجم و سرعت تخریب‌های فعلی موجود بسیار ناچیز است. در چند سال گذشته کار سنگفرش و محوطه سازی ورودی و بخش‌هایی از محور اصلی روستا نیز به پایان رسیده است.
این مدرس دانشگاه افزود: آنچه اکنون و علی‌رغم همه‌ی آسیب‌ها از روستای «قارنه» به جای باقی مانده است، در حقیقت مجموعه‌ای همگون و کامل، معرف انواع مصالح بومی، طراحی منطقی، تزئینات پرکار و چشمگیر و تکنیک‌های اجرایی حساب شده در معماری روستایی ایرانی به ویژه در مناطق کویری ایران است.
وی گفت: قارنه که متاسفانه پس از خشکسالی‌های سالیان گذشته و هجوم قاچاقچیان آثار تاریخی هم اکنون دارای جمعیتی کمتر از 100 نفر است، یک موزه یا دانشکده‌ی کمیاب اما فراموش شده برای معماری ایرانی است که بی‌تردید سزوار توجه، رسیدگی و معرفی بیشتری است.
او همچنین به لزوم توجه بیشتر به این محوطه‌ی تاریخی اشاره کرد و گفت: حجم بزرگی از ابنیه، در، دیوار ، برج و باروی ده و خانه‌های خانی در این روستا تا کنون از بین رفته‌اند و بخش‌های دیگر نیز به علت مرور زمان، رسیدگی نکردن و سرقت‌های متعدد درحال ویرانی و تخریب هستند.
وی یکی از بزرگترین مشکلات روستا را افزایش سرقت و وجود قاچاقچیان عتقیقه دانست که بخش عمده‌ای از تزئینات خانه‌های روستا را تخریب یا سرقت کرده‌اند و افزود: تخریب خانه‌های تاریخی توسط مالکان یکی دیگر از مشکلات بزرگ روستای قارنه است که دائما رخ می‌دهد و به شکل بسیار زشت و ناهمگون خانه‌های جدید به جای قدیمی‌ها نوسازی می‌شوند، اقدامی که الزاما با بافت روستا هم‌خوانی ندارد.
مظاهری با اشاره به موقعیت جغرافیایی ویژه‌ی «قارنه» که در نزدیکی شهر اصفهان با آثار تاریخی متعدد، آب و هوا و نسیم مناسب دریاچه زیبای فصلی و بسیاری از امکانات جذاب و منحصر به فرد خوبی قرار دارد، اظهار کرد: این روستا از ظرفیت زیادی برای تبدیل شدن به یک قطب گردشگری در سطح منطقه را دارد، نقطه‌ای که در هر فصل از سال گردشگران زیادی را در صورت شناخته شدن به سمت خود جلب می‌کند.
منبع:ایسنا