نازک‌ترین سد جهان
می‌گویند «نازک‌ترین سد جهان» هم لقب گرفته، «طاق شاه‌عباسی» که رکورددار داشتن صفت‌هایی با پسوند «ترین» در میان بناهای تاریخی ایران است. سدی با 60 متر ارتفاع که نه‌تنها لقب قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان را دارد، بلکه به‌مدت 550 سال نیز به‌عنوان بلندترین سد در جهان شناخته می‌شد.
سد شاه عباسی چیست؟
یکی از مشهورترین جاذبه‌های گردشگری استان خراسان جنوبی و طبس طاق شاه عباسی است. این طاق معروف به دلایل مختلفی محبوبیت و شهرت یافته و پسوند «ترین» را در بخش‌های متفاوتی به خود اختصاص داده است.
سد شاه عباسی بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین سد قوسی جهان به شمار می‌رود. این سد همچنین به مدت ۵۵۰ سال عنوان بلندترین سد در جهان را به خود اختصاص داده بوده است. سد شاه عباسی نازک‌ترین سد جهان نیز به شمار می‌رود؛ زیرا تاکنون هیچ سدی نتوانسته عرض تاجی به اندازه یک متر یا کمتر از آن را داشته باشد.
نازک‌ترین سد جهان در کجا قرار گرفته است؟
مسافران تور داخلی برای رسیدن به سد شاه عباسی باید به شهر طبس سفر کنند. این سد در روستای ۷۰۰ساله «خرو»، در فاصله ۲۷ کیلومتری شهر طبس و در نزدیکی چشمه آب گرم «مرتضی علی» قرار دارد. بالاتر از چشمه آب گرم مرتضی علی، یک دره تنگ قرار گرفته که طاق شاه عباسی در آن بنا شده است.
تاریخچه سد شاه عباسی
سد شاه عباسی در زمان صفویان بنا شده و در حدود ۴۵۰ سال قدمت دارد. این سد در زمان شاه عباس صفوی بازسازی شد و تا امروز توانسته همچنان به عملکرد خود ادامه دهد.
علت ساخت سد شاه عباسی
علت ساخت سد شاه عباسی به نیاز آن دوران ایرانیان به کاهش بیشینه سیلاب باز می‌گردد. ایرانیان قدیم به شکل خلاقانه و کاربردی این سدها را بر روی طاق‌های آجری دره‌ها احداث می‌کردند تا به این شکل سیلاب بتواند از زیر طاق به راحتی عبور کند. در مورد سد شاه عباسی محافظت از شهر طبس در برابر سیلاب‌های رودخانه «نهرین» از دیگر دلایل ساخت این سد بوده است تا با ذخیره شدن مقداری از حجم سیلاب در پشت سد، شهر طبس از ویرانی در امان بماند.
معماری نازک‌ترین سد جهان در طبس
از دیگر مواردی که باید مسافران تور داخلی طبس پیش از دیدن نازک‌ترین سد جهان بدانند معماری این سد است. سد شاه عباسی ارتفاعی ۶۰ متری دارد و با عرض تاج یک‌متری خود توانسته نام نازک‌ترین سد جهان را از آن خود کند. طاق بند این سد که از قدیمی‌ترین بخش‌های این سازه به شمار می‌رود در پایین‌ترین بخش سد واقع شده و طاق‌های آجری دارد که بر روی کوه‌های سنگی دو طرف رودخانه قرار دارند. در پشت این طاق بند می‌توان دو قسمی بودن این بنا را که نشان از زمان ایجاد آنها می‌دهد، به خوبی مشاهده کرد.
نکته جالبی که مسافران تور طبس ممکن است در هنگام بازدید متوجه آن شوند اندازه متفاوت پهنای آجرهای این طاق است که تا بدنه کوه به شکل شعاعی امتداد یافته‌اند تا مقاومت بیشتری ایجاد شود. همچنین قسمت بالای بند با قلوه‌سنگ ساخته شده که نشان‌دهنده سومین مرحله مرمت یا ایجاد بند به شمار می‌رود. یکی دیگر از نکات جالب برای مسافران تور داخلی در مورد سد شاه عباسی این است که قوس ایجاد شده در قسمت بالای بند کمک می‌کند تا با بیشتر شدن پهنای دهانه دره، مقاومت بالاتری در برابر سیلاب و آب به وجود آید.
به دلیل موقعیت قرار گرفتن قسمت خروجی سد، در طی این سال‌ها رسوبات پشت سد جمع نشده‌اند. همین مسئله کمک می‌کند تا در سال‌های پیشرو نیز این سد بتواند به حیات خود همچنان ادامه دهد.
جاذبه‌های نزدیک سد شاه عباسی
یکی از جاذبه‌هایی که مسافران تور طبس می‌توانند پس از دیدن سد شاه عباسی به سراغ آن بروند چشمه آب گرم مرتضی‌علی است. این چشمه یک نکته جالب برای مسافران تور داخلی دارد و آن این است که دارای آب سرد و گرم است که در موازات هم از چشمه بیرون می‌آیند.
علت این پدیده جالب در این است که آب گرم این چشمه از دیواره‌های سمت راست به داخل رودخانه جریان می‌یابد. همین مسئله باعث می‌شود یک اختلاف دمای ۱۰ درجه‌ای در این چشمه وجود داشته باشد. این ویژگی خاص به مسافران تور داخلی این امکان را می‌دهد تا با قرار دادن یک پا در آب سرد و یک پا در آب گرم تجربه خاصی را به دست آورند.
برای رسیدن به این چشمه مسافران تور طبس باید ۵ کیلومتر را با پای پیاده و در مسیر آبی طی کنند. در طول مسیر دیواره‌های بلند دره مانندی هر دو طرف را احاطه کرده‌اند که دارای حفره‌های کوچک و بزرگ هستند. حفره‌ها در واقع چشمه‌های جوشانی‌اند که بزرگ‌ترینشان حمام مرتضی علی نام دارد.
بهترین زمان بازدید از بزرگ‌ترین سد جهان
طبس شهری بیابانی و گرم است و به همین دلیل بهترین زمان برای سفر با تور طبس دو ماه اول پاییز محسوب می‌شود. در پاییز هوای طبس معتدل و دلچسب است و کمک می‌کند مسافران تور داخلی به راحتی به بازدید از این سد بپردازند. اگر مسافران تور داخلی طبس به قصد آب‌تنی به این چشمه می‌روند، بهتر است در فصل‌های گرم‌تر یعنی تابستان در تور طبس شرکت کنند.
سخن آخر
نازک‌ترین سد جهان یا سد شاه عباسی یکی از جاذبه‌های دیدنی تور طبس به شمار می‌رود. این سد یکی از شاهکارهای معماری در زمینه سدسازی است که دیدن آن می‌تواند برای افرادی که به خاص‌ترین معماری‌ها علاقه‌مند هستند تجربه‌ای بی‌نظیر باشد.
جهت شرکت در تور طبس افراد می‌توانند اطلاعات لازم را از مشاوران آژانس گردشگری دالاهو دریافت نمایند.
لینک کوتاه:
http://dlho.ir/n1127 کپی کردن
یاسمن شکرگزار
گردآوری و تنظیم: تحریریه دالاهو
لطفا در نشر دانسته‌های خود کوشا باشید.
برداشت و استفاده غیرتجاری از مطالب این وب‌سایت، حتی بدون ذکر منبع آزاد است.