آشنایی با مقررات هواپیمایی کشوری

بنابر بند "ب" ماده 91 آن به مجرد اینکه 26 کشور این پیمان را تایید نمودند یا به آن ملحق گردند مقررات آن 30 روز پس از تودیع اوراق تاییدیه 26 کشور مزبور به اجرا گذاشته می‌شود.

درخواست الحاق ایران به این پیمان در تاریخ 5/3/1947 به تصویب 26 کشور رسید و در تاریخ 4/4/1947 به اجرا گذاشته شد.

این پیمان همانگونه که در مقدمه آن آمده است برای برقرای و تاسیس بنیان‌های صحیح بر اساس تساوی حق بهره‌برداری با اصول صحیح و مقرون به صرفه در هواپیمایی کشوری شکل یافته است.

قانون اجازه الحاق ایران به مقررات بین‌المللی هواپیمایی کشوری در جلسه 21 جولای 1949 به تصویب مجلس رسید. در پیمان فوق هواپیماهایی که در سرویس‌های ارتش و گمرک و انتظامی به کار می‌روند جزء هواپیماهای دولتی محسوب می‌گردند و هیچ یک از هواپیماهای دولتی کشورهای عضو پیمان حق ندارد بدون تحصیل اجازه از طریق عقد قرارداد و غیره و با رعایت مفاد و شرایط آن بر فراز خاک کشور دیگر پرواز کند یا در آن فرود آید.

همچنین تمام کشورهای عضو، تعهد نموده‎اند که هواپیمایی کشوری را برای هر منظوری که با مقاصد پیمان منافات داشته باشد بکار نگیرند. لذا آنچه در بند (الف) ماده 3 این پیمان صراحت دارد آن است که این پیمان فقط به هواپیماهای کشوری تعلق می‌گیرد و ربطی به هواپیماهای دولتی ندارد. همچنین اگر یکی از سرویس‌های منظم هواپیمایی بخواهد بر فراز و یا داخل خاک یکی از کشورهای عضو پیمان بکار مشغول گردد باید کسب مجوز نموده و شرایط  مندرج در اجازه‌نامه مزبور را رعایت نماید.

همچنین اعضا پیمان موافقت نموده‌اند که کلیه هواپیماهای سایر کشورهای عضو که از روی برنامه منظم به امور هواپیمایی بین المللی اشتغال دارند، حق دارند با رعایت این پیمان بدون کسب اجازه قبلی به داخل آن کشور پرواز نموده و بدون توقف بر فراز خاک آن عبور نماید یا بدون حق بهره‌برداری در آن فرود آیند اما هر کشوری می‌تواند آنها را مکلف به پرواز در خط مسیرهای خاص نماید یا برای تامین بی‌خطری پرواز، آنها را مکلف به کسب اجازه مخصوص نماید.

همچنین هر کشور عضو حق دارد از صدور اجازه به هواپیماهای سایر کشورها که از نقطه داخل خاک آن کشور به نقطه دیگر خاک همان کشور قصد حمل بار، پست و مسافر داشته باشند جلوگیری کند. به علاوه مقامات مربوط به هر کشور می توانند هواپیماهای کشورهای امضاء کننده پیمان را در موقع فرود آمدن یا عزیمت مورد تفتیش قرار داده و گواهینامه ها و سایر مدارکی که در این پیمان تعیین شده را بازررسی نمایند.

در بیست و پنجمین مجمع عمومی سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری در سال 1984 (1363) دولتهای عضو این امر را به رسمیت شناختند که هر کشوری باید از توسل به استفاده از اسلحه در مقابل هواپیمایی کشوری در حال پرواز اجتناب نماید و در صورت رهگیری هواپیما جان کسانی که در هواپیما هستند و ایمنی هواپیما نباید دچار مخاطره گردد که این مقاوله نامه نیز در تاریخ  1372/2/22 به تصویب مجلس شورای اسلامی و در تاریخ 1372/3/12 به تایید شورای نگهبان رسید.

از طرفی به‌موجب مواد 68 و 15 قرارداد شیکاگو، هر یک از کشورهای عضو پیمان می‌تواند خط سیری را در داخل کشور خود تعیین نماید که سرویس‌های هوایی بین‌المللی از آن پیروی نمایند و نیز فرودگاه‌هایی را معین کند که این قبیل سرویس‌ها بتوانند از آن استفاده نمایند و باید تحت شرایط مساوی بر روی هواپیماهای کلیه کشورهای عضو پیمان باز باشد.

بر اساس موارد فوق هیات وزیران ایران در جلسه مورخ 1341/10/12مطابق با 2 ژوییه 1963 آیین نامه پرواز هواپیماهای کشورهای خارجی در ایران مصوب 1341 را تصویب نمود، در این مصوبه آزادی‌های پرواز به پنج آزادی -آزادی اول تا پنجم تقسیم گردیده است.

که:

• آزادی اول: حق پرواز هواپیمای خارجی بر فراز قلمرو کشور بدون فرود آمدن در آن.
• آزادی دوم: حق فرود آمدن هواپیمای خارجی در قلمرو کشور به منظور غیر از حمل و نقل.
• آزادی سوم: حق پیاده کردن مسافر و تخلیه بار و محمولات پستی یا یکی از آنها که مبدا حمل آن قلمرو کشوری بوده که هواپیما تابعیت آن را دارد.
• آزادی چهارم: حق گرفتن مسافر و بار و محمولات پستی یا یکی از آنها که به مقصد قلمرو کشوری که هواپیما تابعیت آن را دارد.
• آزادی پنجم: حق گرفتن مسافر و بار و محصولات یا یکی از آنها به مقصد قلمرو کشور دیگر و حق پیاده کردن مسافر و تخلیه بار و محصولات پستی یا یکی از آنها که مبدا حمل آن قلمرو هر یک از کشورهاست.

در همین راستا بر اساس مواد 6 و 5 آیین نامه پرواز هواپیماهای کشوری خارجی اخیر الذکر، برقراری سرویس‌های هوایی منظم بازرگانی بین ایران و هر کشور خارجی منوط بر آن است که دولت آن کشور با دولت ایران موافقت نامه هواپیمایی دو جانبه منعقد نموده باشد و تقاضای برقراری سرویس های هوایی بازرگانی منظم بین ایران و دولت مزبور برای حداکثر 6 ماه (با قابلیت تمدید اعتبار) توسط هواپیمایی کشوری وجود دارد و نیز حق استفاده از آزادی پنجم را محدود به حدودی نموده است از جمله اینکه قبل از درخواست و اعطای آزادی پنجم، باید بین ایران و کشور در خواست کننده، آزادی سوم و چهارم وجود داشته باشد.ثانیا این حق نباید از میزانی که در آزادی سوم وچهارم استفاده می شود تجاوز کند. ثالثا حقوق سرویس های هوایی موجود که از حق آزادی پنجم در آن خط استفاده می نمایند خصوصا سرویس های هوایی ایران و کشورهای همسایه در نظر گرفته شود.

در تاریخ  1373/2/6 به موجب تصویب قانون اصلاح موادی از قانون تاسیس هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در مجلس شورای اسلامی و تایید مورخ 1373/2/11شورای نگهبان سازمان هواپیمایی کشوری ایران به عنوان تنها مرجع انعقاد موافقت‌نامه‌ها و اجازه‌نامه‌های منعقده بین دولت جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورها می‌باشد و حق بهره‌برداری هوایی به منظور حمل و نقل اشخاص و اشیاء برای استفاده از حقوق مندرج در قراردادها و موافقت‌نامه‌ها و اجازه‌نامه‌های مربوط به برقراری سرویس‌های هوایی منعقده بین دولت جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورها به شرکت‌های هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران واگذار می‌گردد.

منبع: همشهری آنلاین