بزرگ‌ترین خانه‌ی خشتی جهان در رفسنجان

 مشخصات بنا خانهٔ حاج‌آقا علی

خانهٔ حاج‌آقا علی در سابق به خانهٔ وقفی شهرت داشته است. خانه دارای هشتاد و شش اتاق (هفت دری، پنج دری، سه دری و پستو) بوده که در چهار بخش اصلی ساختمان حوض‌خانه، شاه‌نشین، پاییزی و زمستانی احداث گردیده‌اند.یک آشپزخانه بزرگ و انبار بزرگ وظیفه تأمین نیازهای این مجموعه را بر عهده داشته است.چهار حیاط، راهروهای سرپوشیده و روباز و سه هشتی نیز ارتباط قسمت‌های مختلف این خانه را تأمین می‌نموده است.

تالار حوض‌خانه : وسیع‌ترین فضای سرپوشیده خانه است سقف آن در ارتفاع طبقه دوم با گنبدی عظیم پوشانده شده است. در زمین مستطیل کاربندی شده و در مرکز آن کلاه فرنگی قرارگرفته است که نور فضای حوض‌خانه را تأمین می‌نماید.در وسط حوض‌خانه حوض مستطیل شکلی قرار دارد که درگذشته با حوض‌های حیات‌های جانبی در ارتباط بوده است و آب آن از طریق قنات تأمین می‌شده است حوض‌خانه در دوطبقه ساخته‌شده که در طبقه بالای آن تعدادی اتاق و دو تالار در ضلع شمالی و جنوبی قرارگرفته است.نمای داخلی حوض‌خانه با اندود گچ و گچ‌بری‌های برجسته با طرح‌های اسلیمی تزیین گردیده است.

تالار شاه‌نشین یا بهاره : در مرکز ضلع جنوبی ایوانی نسبتاً رفیع قرار دارد که در طرفین آن با حفظ تقارن دو راهرو دسترسی ایجاد گردیده است. تالارهای پاییزی و زمستانی در اضلاع غربی و شمالی بنا قرارگرفته‌اند و نسبت به تالار شاه نشین و حوض‌خانه کمی ساده‌تر اجرا گردیده‌اند.

درباره حاج‌آقا علی امین‌التجار (امینیان)

حاج‌آقا علی مالک عمده رفسنجان بود و در تجارت نیز با ممالک شرق مثل هند و چین ارتباط داشت و هنوز بشقاب‌ها و کاسه‌های چینی که در داخل آن فرمایش ١١٠ (علی) نوشته است در دسترس مردم آن زمان باقی است.

روایتی هست در میان مردم آن زمان که مابین راه بندر عباس و رفسنجان هر ٣٠ یا ۴٠ کیلومتر قریب ٢٠ منزل و مال‌التجاره حاج‌آقا علی افتاده بود. که بارگیری و حمل می‌کردند که قافله از منزلی به منزل دیگر قطع نمی‌شد و تمامی شترها و قاطر و اسب‌ها مال خود حاج‌آقا علی بود؛ یعنی حدود ۴٠ کیلومتر طول قافله ایشان بود که مرکب و بارش مال حاج‌آقا علی بود. گله‌های گوسفند چند هزارتایی و منازل زیادی در گوشه و کنار ایران و مقدار زیادی طلا و نقره و اشرفی که وقتی از املاک او رفع توقیف شد معلوم نشد که این‌همه کالا کجا رفت و چه شد!!!