حق نداریم خاک رنگی کوه‌های هرمز را روانه دریا کنیم

روز گذشته جمعه 27 بهمن‌ماه فرش خاکی بزرگی در جزیره هرمز رونمایی شد که احمد نادعلیان هنرمند محیطی درباره این رویداد متنی را در اختیار خبرگزاری فارس قرار داده است.

نادعلیان در یادداشت خود چنین آورده است: جزیره روز پر رفت و آمدی داشت. علاوه بر چند انجمن و نهاد غیر دولتی، نهادهای دولتی و سازمانهایی مثل استانداری هرمزگان، سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری بندرعباس، بخش‌داری جزیره، میراث فرهنگی کشور، شورای شهر جزیره هرمز، دانشگاه آزاد اسلامی و انجمن هنرهای تجسمی جزیره هرمز که به تولد آن تبریک می گوئیم از انجام این طرح حمایت کردند. با توجه به تبلیغات گسترده از ماه های قبل مردم بسیاری نیز به دیدن این فرش خاکی آمده بودند.

هدف مجریان آن برای جذب گردشگر به جزیره هرمز قابل تحسین است. اما نباید فراموش کرد که در روند کمک به گردشگری جزیره هرمز باید روش هایی را انتخاب کرد که طبیعت آن مخدوش و ویران نشود.

وی با انتقاد از تخریب طبیعت این منطقه به منظور جذب گردشگر در ادامه آورده است: مدیر هنری پروژه فرش خاکی چهارم در یکی از شبکه های اجتماعی اعلام کرده اند که ابعاد این فرش حدود هزار و چهارصد متر مربع است و برای انجام، نزدیک به 4 تن خاک رنگی جزیره هرمز به کار گرفته شده است! وی همچنین چهارمین فرش خاکی جزیره را هنری محیطی نامیده است!

نادعلیان با اشاره به سخنان فاطمه زارع کارشناس محیط زیست که در نشستی در خبرگزاری فارس اعلام کرده است که جابجایی خاک هرمز در جزیره و انتقال آن از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر، نمی‌تواند ضرری به محیط زیست وارد آورد، توضیح داده است: نه فقط به عنوان یک هنرمند که سال ها در عرصه هنر محیطی فعالیت دارد و به اشتباه یا درست الفبای استفاده از خاک رنگی را در سال 1385 به مجریان فرش خاکی یاد داده است، بلکه به عنوان یک شهروند که حالا شش ماه از سال را در جزیره زندگی می کند، اعلام می کنم که از این سرانجام و استفاده به این روش متاسف هستم.

نادعلیان ساخت فرش خاکی را در مقیاس بزرگ، حتی از ریختن زباله در طبیعت بدتر دانسته و اضافه کرده است: زباله ها را می توان در آینده جمع کرد اما کوه های رنگی اگر از حجمشان کم شود در آینده به حالت اول خود باز نمی گردند. برای همین مردم روستای ورزنه در تالاب گاوخونی به دور کوه سیاه که به معدنی واگذار شده بود حلقه زدند و اجازه تخریب آن را ندادند. پس از دستگیری آنان وکلای محیط زیست به کمک آنها آمدند. حالا در جزیره هرمز سالانه چندین تن خاک رنگی به ساحل آورده می‌شود و در هنگام بارندگی خاک ها شسته شده و روانه دریا می شود، به همین دلیل ما حق نداریم خاک کوه ها را روانه دریا کنیم.

او در ادامه با اشاره به نمونه‌های تخریب محیط زیست از سوی هنرمندان محیطی دیگر کشورهای جهان نوشته است: هنرمندان زمینی که نسل اول هنرمندان محیطی بودند چندان رویکرد زیست محیطی نداشتند. اما فعالان محیط زیست از انجام اثر رابرت اسمیتسون امریکایی جلوگیری کردند. او می خواست جزیره ای را با شیشه خرده پر کند. همچنین اثر فنس روان کریستو و ژان کلوده با محدودیت هایی مواجه شد که انقطاع پیدا کند و زودتر برچیده شود تا حیوانات بتوانند به راحتی عبور کنند.

نادعلیان نوشته است: مدیر هنری پروژه فرش خاکی اعلام کرده که ابعاد فرش چهارم خاکی از سه فرش گذشته بیشتر است. گویا در روز بهره برداری از فرش اعلام شده است آقای رئیس جمهور احمدی نژاد طی تماسی اعلام کرده اند که حاضرند هزینه ثبت فرش خاکی را در کتاب گینس بدهند. این رویکرد ارزش هنری این طرح را مخدوش می کند. چهار بار است مجریان فرش خاکی فقط رکورد خودشان را شکسته اند.

در بخش دیگری از این مطلب نادعلیان آورده است: تکرار و توجه به ابعاد کمی، ارزش هنری این عمل را مخدوش می کند.هنر محیطی معانی متعددی دارد. در محیط شهری محیطی سه بعدی ایجاد می‌شود. اما شرط اول انجام آن در محیط طبیعی ملاحظات زیست محیطی است.

او با اشاره به شناختی که از منطقه هرمز دارد در ادامه اضافه کرده است: با توجه به اینکه هفت سال است که در جزیره هرمز فعالیت هنری داشته و چهار سال است که در آنجا سکونت دارم، به همین دلیل کیفیت و کمیت خاک های این منطقه را به خوبی می شناسم، خاک سرخ جزیره که بومی ها به آن گلک می گویند فراوان است و همه روز شاهد آن هستیم که کشتی های بزرگ آن را به ناکجا آباد می برند. شاید خاک ایران را به بیگانه می دهند!

این هنرمند محیطی به اهمیت رنگ‌های خاک این منطقه پرداخته و نوشته است: بیشترین نگرانی رنگ زرد آن است که به طور سنتی «اخرا» نامیده می شد که نام لاتین آن «اوکر» است. این رنگ به صورت خاک و خالص قابل بهره برداری فقط در یک نقطه جزیره (در نزدیکی مرکز تحقیقات محیط زیست) وجود دارد. اگرچه در سالهای گذشته شخصا از آن استفاده می کردم اما در سال جاری استفاده از آن را متوقف و حتی برای اشتغال زنان رنگ «اخرا» را به جزیره وارد می کنیم. مهم تر از این رنگ، در جزیره نوعی رنگ زرد فسفری وجود داشت که درصد گوگرد آن بسیار بالا بود و به دلیل درخشندگی آن مورد استفاده قرار گرفته است ولی حالا دیگر وجود ندارد!

او به سابقه ساخت فرش‌های خاکی در این منطقه اشاره کرده و افزوده است: علاوه بر ساخت چهار فرش، نهادهای دیگری مثل هلال احمر، اداره حفظ و نشر ارزشهای دفاع مقدس، مقامات محلی و... نیز در جزیره هرمز و بندرعباس مجری فرش های خاکی بسیاری بوده اند. در کنار این نوع آثار، مجریان فرش، خاک های رنگی را در بسیاری از مکان ها مثل فرهنگسرای نیاوران، نگارخانه فروهر کارگاه آقای گاوزن و حیاط خانه خانم هدیه تهرانی و... ارائه داده اند. حتی در زمان بازدید از این فرش بسیاری از گردشگران نمونه های خاک را به داخل بطری های خالی آب ریخته و با خود می برند. مسئولین جزیره حالا باید روشی را در پیش بگیرند که از این عمل جلوگیری کنند.

اگر هدف کشانیدن مردم بندرعباس و یا گردشگران به جزیره باشد راه حل های بسیار متنوعی وجود دارد. در دو سال گذشته گردشگران بسیاری دوست داشتند در طبیعت آنجا بمانند. حالا خوشبختانه به بهانه فرش این امکان فراهم شده است و کافی است این اجازه داده شود و ما شاهد آن خواهیم بود که هزاران نفر راهی آنجا خواهند شد. اما حضور کمی گردشگران، کمک زیادی به مردم بومی نخواهد کرد. باید تلاش شود گردشگران به تدریج و همیشه به جزیره بیایند در این صورت محیط زیبای آنجا ویران نخواهد شد.

نادعلیان هنرمند محیطی و استاد دانشگاه در بخش پایانی یادداشت خود آورده است: از چندین سال قبل جزیره هرمز به عنوان یک منطقه نمونه گردشگری معرفی شده است و طرح آن برای الحاق به منطقه آزاد در مجلس شورای اسلامی به تصویب کمیسیون امنیت ملی رسیده است و برای ارائه در صحن علنی مجلس آماده می شود. در این روند تاکید شده است که رویکرد مورد نظر منطقه آزاد رویکردی با محوریت گردشگری خواهد بود. جزیره هرمز جذابیت های فرهنگی زیادی دارد. دوستداران جزیره هرمز در حال آماده سازی طرحی هستند که قسمتهای نیم دایره جنوبی جزیره که حقیقتا زیباست به عنوان یک میراث ملی ثبت شود و در جهت حفظ آن تلاش شود. در غیر این صورت چیزی برای بازدید باقی نخواهد ماند چرا که پهنای جزیره فقط هفت کیلومتر است و بسیاری از خاک های رنگی و کانی های آن محدودند.

منبع: فارس نیوز