مریوان و سنندج
لمس رویایی از غرب
6 جاذبه برتر سنندج
1. عمارت اعیانی
میرزا علی نقی خان پسر میرزا رضای وزیری کردستانی بود. خاندانش سال‌ها قبل از اصفهان به کردستان مهاجرت کرده بودند و به خاطر خدمت در وزارت کشور به آصف دیوان شهرت یافت. پدرش عمارتی به مساحتی بیش از 4 هزار متر مربع را از خاندان امجد الاشراف تملک کرد؛ عمارتی با دالانی قدیمی و چهار حیاط. ایوان‌های دور تا دور حیاط بیرونی با تزیینات ظریف، سنگ‌های تراش‌خورده و طاق‌های هلالی، گچبریهای برجسته و ارسی‌های رنگی، پنجره‌های چوبی و ستون‌های نقش‌دار طی سال‌ها در دوره‌های صفویه و قاجاریه و پهلوی به این بنا اضافه شدند تا عمارتی باشکوه رفته رفته ساخته شود. آصف دیوان، به عنوان آخرین مالک این بنای اعیانی، سر در ورودی آجری بی‌نظیری برای آن ساخت و زیبایی‌اش را کامل کرد. عمارتی که امروز به نام خود او خوانده می‌شود و بزرگ‌ترین موزه مردم‌شناسی قوم کرد است.
2. عروسی شاهانه
حُسن جهان خانم دختر بیست و یکم فتحعلی شاه قاجار بود. در سال 1230، امان‌الله خان، پس از سرکوب آشوب‌های داخلی کردستان، برای تثبیت قدرتش حُسن جهان خانم را برای پسرش خسرو خان خواستگاری کرد. دو سال بعد، امان‌الله خان اردلان پس از تدارک جشن عروسی برای بردن عروس خود به همراه بزرگان و بستگان خود راهی تهران شد و پس از یک ماه جشن و سرور، حُسن جهان خانم به کردستان رفت. می‌گویند حُسن جهان خانم را در کردستان به عمارتی بردند میان باغی بزرگ. درب اصلی بنا رو به حوضی مرمری و مربع‌شکل باز می‌شد و در سوی دیگر حیاط حوضی به شکل چلیپا ساخته شده بود که به عمارت اصلی می‌رسید. این سمت بنا، ایوانی ستون‌دار وجود داشت مشرف بر صحن عمارت. خانه با آجرکاری و گچبری و ارسی‌های زیبا تزیین شده بود و می‌گویند حوض و فواره‌ای هم در طبقه سوم آن بود! به کردستان که سفر کنید، می‌توانید خانه حُسن جهان خانم، یعنی عمارت خسروآباد، را از نزدیک ببینید و حال و هوای عروسی شاهانه‌ای را که در آن بر پا شده بود تجربه کنید.
3. استانداری سابق
تصور کنید در شهری در میان رشته کوه‌های زاگرس هستید. از خیابان‌ها و کوچه‌ها می‌گذرید تا به یکی از محله‌های قدیمی برسید. در یکی از کوچه‌ها، به بنایی آجری می‌رسید که سر در ورودی آن با طاق نماهای آجری تزیین شده. وارد بنا که بشوید، فضایی هشت ضلعی را می‌بینید که در گذشته محل دربانی بوده و سقفش آجرکاری شده است. این بنا هفت حیاط با هفت آب‌نمای جداگانه در هفت طرح متفاوت اما مرتبط دارد. وارد حیاط اصلی که بشوید عمارتی زیبا را در انتهای آن می‌بینید. ایوانی در جلوی عمارت قرار گرفته با تالار ستون‌دار که سقف شیروانی دارد. گچ‌‌بری‌‌ها و حجاری‌‌های روی ایوان به طرح‌‌های گیاهی و طرح پرندگان مزین شده‌اند. درب و پنجره‌های اتاق‌های عمارت با چوب و شیشه تزیین شده و گچبریهای آن طرح اسلیمی دارند. به این عمارت کلاه فرنگی می‌گویند. شاید بپرسید عمارت کلاه فرنگی چه جور عمارتی است؟ برای پیدا کردن پاسخ این سوال در سنندج سراغ عمارت مشیر دیوان را بگیرید؛ عمارتی که میرزا یوسف مشیر دیوان آن را در دوره قاجار ساخت و زمانی استانداری کردستان بود.
4. یادگار بنیان‌گذار شهر
سلیمان خان اردلان، در قرن 11 هجری، از سمت شاهِ صفوی والی کردستان شد: جوانی دلیر و فرزانه که با مردم خوش‌رفتار و سازگار بود. می‌گویند شهر سنندج را همین سلیمان خان بنیاد نهاده است. او به روش پدر و نیاکانش کار حکومت را سامان داد، قلعه حکومتی را بازسازی کرد و بازاری در شهر ساخت الگو گرفته از بازار کنار میدان نقش جهان. بازار او مستطیل‌شکل بود و چهار دروازه داشت؛ با سنگ و خشت و آجر ساخته شده و سقفش طاق و گنبد داشت. حجره‌های طاق‌دار این بازار هنوز هم در شهر سنندج پا برجا هستند و بازار هنوز هم حال و هوای سنتی‌اش را دارد. تاریخ و فرهنگ کردستان را می‌توان در همین بازار قدیمی و دیدنی کشف کرد.
5. اشیای تاریخی
هزاران سال پیش، در ناحیه زیویه در غرب ایران، اقوامی زندگی می‌کردند که نام‌شان برای ما آشناست: مادها. قوم ماد در بالای کوه و روی یک غار وسیع، قلعه‌ای مستحکم ساخته بودند در سه طبقه. قلعه آنها پنجره و راهروهای زیاد و بزرگ داشت و ایوان بسیار زیبایی در جلوی آن ساخته شده بود. قلعه باشکوه مادها سال‌ها بعد به دست دشمنان به آتش کشیده شد. اما تپه زیویه امروز مهم‌ترین تپه تاریخی کردستان به شمار می‌رود و یادگارهای این قوم را امروز می‌توان از نزدیک دید. آثار سفالی و طلایی به جا مانده از مادها بخش عمده دارایی موزه سنندج، عمارت سالار سعید، را تشکیل داده است. نورهای رنگی پنجره‌های ارسی این عمارت زیبایی یادگارهای مادها را چند برابر کرده است.
6. شاهکار معماری
در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار، والی کردستان دستور ساخت مسجدی باشکوه را در غرب قلعه حکومتی سنندج صادر کرد: مسجدی با دو ایوان، یک حیاط مرکزی و 12 حجره در اطراف، و شبستانی با بیش از 20 ستون سنگی مارپیچ. با تمام شدن کار معماران و بنایان، هنرمندان و صنعتکاران دست به کار تزیین آن شدند. کاشی‌کاران دیوارهایش را به کاشی‌های هفت رنگ ظریف و پرکار مزین ساختند و آجرتراشان ازاره‌های مرمر و آجرهای لعاب‌دار آبی و فیروزه‌ای را به آن اضافه کردند. سپس خطاطان با خطی شبیه به خط کوفی بر شبستان و سر ستون‌ها نقش زدند و حجاران کتیبه‌هایی با سنگ مرمر و نقش گل و گیاه برای آن ساختند. می‌گویند وقتی کار ساخت مسجد تمام شد، از هر نقطه شهر که نگاه می‌کردی گلدسته‌های زیبای این شاهکار معماری را می‌دیدی. امروز از کدام نقاط شهر سنندج می‌توان مسجد جامع آن را دید؟
