برج سه گنبد ارومیه

در کتیبه سردر ورودی سه گنبد نیز تاریخ ۵۸۰ هجری قمری که به خط کوفی نوشته شده، خوانده می شود. برخی از باستان شناسان معتقدند که در گذشته دو بنای دیگر در اطراف این برج وجود داشته است که مجموعا به این سه بنا، سه گنبد می گفتند.

بر اساس بررسی‌ های انجام شده بر روی کتیبه پیرامون سر در مقبره در سال ۱۳۶۷، نام پادشاهان «شیشقاط المظفری اطال الله بقائه» خوانده شد که احتمال می‌رود نام شخصیت‌های مدفون در این مکان باشد. فرم بنا و شباهت آن با برج علاءالدین ورامین و مقابر دیگر زمان سلاجقه، دلیل گویائی برای این موضوع است که بنای سه گنبد یکی از مقابر آن دوره است.

طبق این کتیبه این بنا به دستور یکی از امرای سلجوقی به نام «شیث قاطه المظفری» ساخته شده است. معماری این بنا شباهت زیادی به قبرهای قرن ششم هجری قمری به خصوص قبرهای مراغه و سایر مقبره های دوره های سلجوقی دارد. بد نیست بدانید که در عصر سلجوقی، سیر تحول آرامگاه سازی دوره اسلامی ایران، روندی رو به رشد و ترقی در پیش گرفت. ترکان سلجوقی موفق شدند که یک حکومت نمونه ایرانی اسلامی را خلق و ارائه کنند و در این میان نقش اصلی بر عهده وزیران بزرگ ایرانی آل سلجوق چون خواجه نظام الملک طوسی بود.

بنای تاریخی سه گنبد عبارت است از سکوی بلندی که به شکل استوانه و مدور ساخته شده است.

قطر بنا ۵ متر و ارتفاع آن ۱۳ متر می باشد. ساختمان فعلی دو طبقه است و در چهار سمت آن دریچه‌ هایی وجود دارد. طبقه اول به نام سردابه خوانده می شود که دارای پوششی قوس‌ دار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا می‌شود.

درب کوچک طبقه اول ۱ متر و ۷۰ سانت ارتفاع دارد. طبقه دوم که اتاق مقبره خوانده مى‌شود داراى درى به ارتفاع دو و نیم متر است.

به عبارت دیگر، ‌بناى استوانه‌اى شکل مدور داراى دخمه‌ای است که قسمت فوقانى آن را به وسیله آجر تبدیل به بنایى شامل اطاق مقبره کرده‌اند و مدخل آن در یک قالب معمارى پر نقش و نگار محاط شده و در بدنه استوانه‌اى برج تعبیه شده است؛ درگاه ورودى آن در میان طاق‌ هاى سطحى واقع شده و از لحاظ معمارى زینت‌ خاصى به آن بخشیده است.

سقف اصلی گنبد و دیوارهای آن تماما سالم و بر جا می باشد. طبقه دوم بنا مانند سایر مقادیر دوره سلجوقی روی سردابه احداث شده است. تزئینات سر در ورودی مقبره در نوع خود کم نظیر می‌باشد و به صورت قطعات سنگ و گچ با نقوش هندسی و کتیبه به خط کوفی تزئین شده است.

این بنا در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شماره ثبت ۲۴۲ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منبع: دانشنامه شهری ایران