برج کاشانه بسطام

بنای تاریخی برج بسطام در جنوب شهر بسطام و مجاورت مسجد جامع این شهر قرار گرفته است. بسطام شهری تاریخی در شمال شهرستان شاهرود است.

از تاریخ ساخت برج کاشانه اطلاعات صحیحی در دست نیست. اهالی شهر بسطام معتقدند، این بنا آتشکده زرتشتیان در دوره‌های قبل از اسلام بوده است. ولی به عقیده‌ برخی از خاورشناسان، از جمله آندره گدار، این برج از آثار غازان‌خان مغول است و اسم اصلی آن «غازانه» بوده و به مرور زمان به «کاشانه» تغییر نام داده است. بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهند این ساختمان آتشکده شهر بسطام بوده که در دوره‌های بعد از اسلام از آن برای دیده‌بانی شهر استفاده می‌شده است. 

از نظر معماری ارتفاع برج از بیرون 20 متر و ار داخل 24 متر است. بنای این سازه، 60 وجهی است که به اعتقاد بعضی از کارشناسان در آن دوره از آن به عنوان یک تقویم خاص استفاده می‌شده است. دقت و ظرافتی که در ساخت این بنا به کار گرفته شده هر تماشاگری را شگفت‌زده می‌کند.

در بالای برج دو حاشیه‌ با آجرهای بزرگ وجود دارد که بر روی آن نوشته‌هایی به‌ چشم می‌خورد. در ضلع جنوب غربی، روی یک آجر، جمله «بسم الله الرحمن الرحیم» با خط ثلث زیبا و خوانایی نوشته شده است.

آجرهایی که در قسمت بالای این برج به کار رفته با آجرهای ساختمان برج متفاوت است و این حاکی از آن است که سقف آن به مرور زمان فرو ریخته و در دوره‌های بعدی تعمیراتی در آن انجام شده است. درب ورودی برج از داخل مسجد جامع و مجاور محراب مسجد قرار گرفته است. قبل از ورود به برج کاشانه، دالان کوچکی وجود دارد که سه طرف آن گچ‌بری شده و در اطراف و بالای دالان، آیةالکرسی و در دو طرف دیگر عباراتی به زبان عربی به چشم می‌خورد.

در وسط این برج نیز، چاه بسیار عمیقی وجود دارد. برای رسیدن به بالای برج کاشانه باید از پله‌های بسیار کوچک و راهروی تاریک داخل آن عبور کنید. اگر به تماشای این بنای دیدنی رفتید، توصیه می‌کنیم بالا رفتن از پله‌های برج را از دست ندهید. برج کاشانه در سال 1310 به شماره 69 در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شد.