نام پایتخت های کشورهای جهان از کجا آمده‌اند؟

 وجه و دقت در نام و به عبارتی وجه تسمیه شهرها و مناطق مختلف جهان نشان می دهد که بیشتر اسامی شهرها به نوعی نشان دهنده قوم و یا نژاد غالب در آنجاست، و یا اینکه نشان دهنده وضعیت جغرافیایی و اقلیمی آنهاست. اما در این میان برخی از شهرها هستند که نام برخی از بزرگان و یا شخصیت های معروف و مشهور تاریخی را بر انها گذارده اند، برای نمونه نام «سائوپائولو» به عنوان یکی از بزرگترین شهرهای برزیل برگرفته از «پائولو قدیس» یکی از کشیشان مشهور کاتولیکی است.

نیویورک

پیش از اینکه نیویورک "نیویورک" باشد، جزیره‌ای کوچک بود که در آن بومیان آمریکایی زندگی می‌کردند. یکی از ترجمه‌های اولیه انگلیسی از نام بومی آن manna–hata به معنی "محلی که می‌توان از آن چوب برای ساختن کمان گرفت" است. در اوایل دهه 1600 میلادی، شرکت هلندی هند شرقی فردی انگلیسی به نام هنری هادسون را برای سفر به گذرگاه شمال غربی فرستاد. هادسون در منهتن امروزی، یک جزیره و رودخانه کشف کرد که آن‌ها را هادسون نامید. او از این منطقه برای شکار سگ‌های آبی و تجارت پوست آن‌ها استفاده می‌کرد. هلندی‌ها این جزیره را به تقلید از پایتخت کشور خود آمستردام، "نیو آمستردام" نامیدند. در سال 1625 شهر نیو آمستردام از قسمت جنوبی جزیره منهتن تا وال استریت امروزی ساخته شد. در سال 1664 انگلیسی‌ها به این جزیره حمله کرده و آن را تصرف کردند. پادشاه چارلز دوم این قلمرو را به برادرش، جیمز استوارت (دوک یورک) اعطا کرد. دوک یورک عنوانی شریف بر پایه یورک، یک شهر مهم تاریخی در شمال انگلیس است. انگلیسی‌ها علاوه‌بر زمین‌های تحت تصرف هلندی‌ها، قسمت‌هایی که بومیان آمریکا در آن ساکن بودند، به تصرف خود درآورند. در آن زمان این سرزمین برای پادشاه یورک "نیویورک" نام گرفت.

پاریس

کِلت‌ها (celts) تمدنی بودند که حدود 700 سال پیش از میلاد مسیح، در عصر آهن از آسیا به سمت اروپا مهاجرت کردند. در ابتدا رومیان بلژیک، فرانسه، بخشی از آلمان، سوئیس و شمال ایتالیا را "گالی" و مردمی که در آنجا زندگی می کردند  را "گالوها" نامیدند. در 300 سال پیش از میلاد یکی از این قبیله‌های کِلتی که اصالتا از بلژیک و پاریسی (parisii) بودند، مجددا به غرب و جنوب مهاجرت کرده و در انگلیس و منطقه پاریس ساکن شدند. از آنجایی که کتری آهنی یا "گلدان" نقش مهمی را در زندگی روزمره و در اسطوره‌ای کِلتی‌ها بازی می کرد، امروزه بیشتر باستان‌شناسان معتقدند که نام آن‌ها "پاریسی" به معنای "مردم گلدان" بوده است.

کِلت‌های فرانسوی پایتخت خود را لوکوتِسیا "lucotecia" به معنی "جایی که آب ‌درخشد" نامیدند. 52 سال پیش از میلاد، هنگامی که جولیوس، سزار رومی فرانسه را فتح کرد، این نام را به لوتِسیا "lutetia" به معنی گِل یا باتلاق تغییر داد. پس از کاهش قدرت رومیان در قرن چهرام پس از میلاد مسیح، نام شهر مجددا به "شهر پاریسی" تغییر یافت. در اوایل قرن نوزدهم میلادی نام مستعار "شهر روشنایی" به پاریس داده شد. زیرا پاریس اولین شهر اروپا بود که در آن از چراغ‌های گازی برای روشنایی خیابان‌های شهر استفاده می‌کردند.


 

پکن

در محل پکن امروزی، شهری به نام "چونگدو" بوده که مغول‌ها آن را سوزانده و ویران‌کرده‌اند. قوبیلای قاآن در محل پکن کنونی شهری ساخت و آن را پایتخت خود کرد. این شهر را در زبان مغولی "خانبالِق" به معنی شهر خان و در چینی "دادو" به معنی پایتخت بزرگ نامیدند. همچنین، در متون فارسی نوشته شده در دوران مغول، از این شهر به نام خانبالق و خانبالغ نام برده‌اند. در سال 1368 میلادی، در زمان سلسله "مینگ" نام شهر به (beping) به معنی صلح شمالی تغییر یافت. بعدها در سال 1421 نامش را به «"بِیجینگ"، (beijing) به معنی پایتخت شمالی گذاشتند. در واقع پکینگ و پکن گونه‌های دیگری از نگارش همان واژه چینی beijing هستند.

 

تهران

در مورد وجه تسمیه تهران اختلاف نظر زیادی وجود دارد. برخی از دلایل نام‌گذاری این شهر عبارتند از:

1. ته+ران= پایین+ دامنه

به عقیده برخی، چون تهران در دامنه کوه‌های البرز است، آن را ته دامنه یا پایین دست و منطقه شمیران را بالادست می‌نامیدند.

2. ته+ران= زیر+راندن

در گذشته مردم این ناحیه برای پناه گرفتن در برابر جنگ و حملات، به زیرزمین‌ها پناه می‌بردند. از این رو آن را تهران نامیده‌اند. یعنی جایی که مردمش در مواقع اضطراری به ته رانده می‌شده‌اند.

3. ته+ران= گرم+ مکان

بر اساس این وجه تسمیه، تهران به معنی جای گرم است. همانطور که شمیران به معنی جای سرد است. (شمی=سرد)

4. تیر+ان= عطارد+ان

از نقطه نظر دیگر، نام تهران ریشه فارسی دارد و آن را به سیاره عطارد (تیر) نسبت می‌دهند. همچنین، معتقدند شخصی که تهران را آباد کرده تیرداد نام داشته که در گذر زمان این نام به تیران تغییر شکل یافته است.

5. طهیر+ان=زیبایی+ان جمع

در نوشته‌های حسین قلی خان ایلخانی که مدتی در ری و شمیرانات ساکن بوده، مردم طهران مردمی پاکیزه با لباس‌های تمیز و آراسته توصیف شده‌اند. از این جهت آن را شهر طهیران (پاکیزگان) می‌نامند.

6. طهران=طاهران= طاهریان

برخی نیز معتقدند که تهران زمانی محل اقامت قوم طاهریان بوده و نام آن تغییر یافته نام طاهریان است.

استانبول

اولین بار، پادشاه مِگارا، بیزاس (byzas) نام یونانی بیزانتیوم را به این شهر داد. در قرن هفتم پیش از میلاد مسیح، او یونانیان را به این شهر منتقل کرد تا سرزمین استعماری جدیدی برای امپراطوری یونان به اسم بیزانتیوم ایجاد کند. در طول زمان این شهر توسط حکومت‌های مختلف اداره می‌شد. تا اینکه در سال 193 پس از میلاد مسیح، یکی از امپراطورهای رومی آن را فتح کرد و تا قرن چهارم پس از میلاد تحت سلطه رومیان بود. امپراطور کنستانتین کبیر این شهر را پایتخت امپراطوری روم شرقی قرار داد و نامش را به  "قسطنطنیه" تغییر داد. پس از اینکه ترک‌های عثمانی قسطنطنیه را فتح کردند؛ کم کم ساکنان ترک این شهر به آن استانبول می‌گفتند. پس از فروپاشی حکومت عثمانی، در سال 1930 میلادی، جمهوری ترکیه نام شهر را رسما به "استانبول" تغییر داد. 

ابوظبی:

وجه تسمیه این امارت بعنوان پایتخت امارات متحده عربی به ابوظبی از آنجاست که به علت وجود آب شیرین در دوران قدیم، گله‌ای از (ظباء) یعنی آهو، قبل از ورود انسان به این منطقه در آنجا وجود داشته‌است. در سال ۱۷۶۱ قبیله بنی یاس بعد از پیدا کردن آب شیرین در منطقه ساکن می‌شوند و نام منطقه را به خاطر وجود آهو (ظباء) ابوظبی می گذارند.

 

ریاض:

ریاض، پایتخت عربستان سعودی از «الریاض جمع روضه وأرض المکان وأروض أی کثرة روضه» به معنای؛ گلزار و باغ است که آن را گلستان نیز می گویند. یعنی جایی که در آن آب باران جمع شود و پس از آن گلهای رنگارنگ وخوشبو بروید. از اینجا است نام الریاض آمده است. چرا که شهر ریاض در میان این دره‌ها واقع شده‌است، و در موسم باران و بهار سر سبز و سرشار از گل های رنگارنگ می‌شود، تاریخ نگار معروف (الهمدانی) در کتاب خود که به نام صفة جزیرة العرب معروف است، شهر «ریاض» را، حجر الخضراء به معنای سنگ سبز، نامگذاری کرده ‌است.

 

بغداد:

بَغداد واژه ای است به زبان پهلوی به معنای خُداداده. این واژه پیش از اینکه بر این شهر گذارده شود در اوستا به گونه صفت آورده شده بود. این واژه در اوستا به شکل «بغوداته» و به همان معنا در بخش‌هایی از اوستا از آن دسته وندیداد آورده شده‌است. در پارسی میانه این واژه باز به همان معنا و اینبار به ریخت بَغ‌دات آورده شده‌است. برخی دیگر از زبان‌شناسان عقیده دارند بغداد از دو کلمه «بغ» مخفف باغ و «داد» مخفف دادار به معنی ایزد و پروردگار تشکیل شده‌است و بغداد به معنی باغ خدا است. اگرچه در خصوص ریشه‌های ایرانی هیچ شبهه‌ای وجود ندارد ولی کلمه بغداد دو نوع ریشه اصلی متفاوت داشته‌است. قابل اطمینان‌ترین موردی که توافق بیشتری بروی آن گردیده لفظی است که از ترکیب فارسی پهلوی با نام «باگا» (بت، خدا) +داتا (معلوم مسلم) بوجود آمده که کلمه فارسی میانه«بگدات/بگداد» (داده شده توسط خداوند) از آن گرفته شده؛ و سرانجام به کلمه فارسی مدرن و عربی «بغداد» تغییر یافته‌است.

منبع:پایگاه خبری تازه