آتشکده ری

این بنای قدیمی بقایای آتشکده بزرگ ری است، یکی از مهمترین آتشکده‌های پیش از اسلام که به روایت تاریخ طبری از آن قدیمی‌تر وجود ندارد.

بخشی از بنای آتشکده ری در زمان حمله اسکندر به ایران خراب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی ماند. از این رو بقایای به جای مانده از آتشکده ری را که بر تپه‌ای واقع شده، تپه میل می‌خوانند. بنای آتشکده از سنگ و آجر با ملات ساروج است که در ساختمان آن از خشت نیز استفاده شده است.

آنچه از پوشش بنا در زمان حاضر برجاست، یک جفت قوس هلالی با نقطه بیضی است، در راستای محور اصلی تالار، راهروی کم عرض تونل مانندی سراسر طول تالار را از زیر طی می‌کند که از منتهی‌الیه غربی، راهروی هم عرض دیگری بر آن عمود می‌شود و ورودی اصلی راهروی زیرین در جبهه شرقی، زیر ایوان اصلی است.

مصالح به کار رفته در بنا از خشت، گل، لاشه سنگ و ساروج است و آثار گچ بری‌های زیبا و ظریف به اشکال جانوران از قبیل ماهی، پرندگان و... در حفاری‌های طبقه زیرین یافته شده است که تعدادی از باستان‌شناسان را بر این عقیده واداشته که این اثر احتمالا بخشی از باقیمانده یک کاخ در عصر ساسانی است.

اداره باستان شناسی پس از پاره‌ای مرمت بر روی تخته سنگی در این باب نوشته است: «این محل که به نام تپه میل خوانده می‌شود بقایای آتشکده معظمی از دوره ساسانیان است. اداره کل باستان‌شناسی از سال 1330 هجری شمسی به بعد کم و بیش به مرمت و تعمیر و خاک‌برداری و حفاری‌های لازم آن پرداخته است.»