بلوچی دد، هیولای شاهنامه

بلوچی دد؛ چگونه حیوانی بوده؟

بلوچی دد یا «بلوچی تریوم» (Baluchitherium) با وزن ۱۷ تن و ارتفاع شانه ۱۶ فوت یکی از بزرگ‌ترین پستانداران خشکی به شمار می‌رود. این حیوان در دوره زمانی «الیگوسن» (Oligocene)، بین ۳۴ تا ۲۳ میلیون سال پیش، بیشتر در قاره آسیا و در کشورهایی همچون پاکستان، چین، مغولستان و قزاقستان دیده می‌شده است. بلوچی دد نوعی کرگدن بدون شاخ غول‌پیکر با گردنی بلند شبیه زرافه بوده و از جمله علف‌خوارانی به شمار می‌رفته که از گیاهان درختان تغذیه می‌کرد.

اگرچه این حیوان را برخی به عنوان بزرگ‌ترین پستاندار خشک زی می‌شناسند؛ اما رقیب‌های دیگری نیز دارد. بسیاری معتقدند «فیل راست عاج» و «ماموت بورسونی» رقیب‌های دیگری برای بلوچی دد هستند که می‌توانند این عنوان را از آن خود کنند.

اولین اکتشافات بلوچی دد

پاکستان اولین منطقه‌ای به شمار می‌رود که فسیل‌های تکه‌تکه‌ای از بلوچی دد غول‌پیکر را در آن کشف کردند. در سال ۱۸۴۶ برای اولین بار در منطقه «دیره بگتی» (Dera Bugti)، بخشی از بلوچستان پاکستان، فسیل‌های این حیوان یافته شد.

در آن زمان امکان شناسایی این فسیل‌ها وجود نداشت و این کار به سال‌ها بعد موکول گشت. در حدود ابتدای قرن بیستم، دیرینه‌شناسان بریتانیایی از جمله «پیلگریم» و سپس «فورستر کوپر» دوباره به کاوش در منطقه دیره بگتی پرداختند و کوپر موفق شد استخوان‌هایی با اندازه‌ای فوق‌العاده بزرگ از بلوچی دد بیابد. به نظر او این پستاندار اندازه‌ای مشابه دایناسورها داشت و آن را بلوچی تریوم یا «جانور بلوچستان» نامید.

در همین دوره، اوایل دهه 1900، فسیل‌های بلوچی دد توسط دیرینه‌شناسان روسی در قزاقستان نیز کشف شد. از جمله یک اسکلت تقریباً کامل که آن راIndricotherium transouralicum نامیدند و امروزه آن را به عنوان Paraceratherium transouralicum می‌شناسند.

تور پاکستان

کشفیات شگفت‌انگیز بلوچی دد همچنان در دهه ۱۹۲۰ ادامه یافت و بسیاری از بهترین نمونه‌های فسیلی از صحرای «گبی» در مغولستان به دست آمدند. یکی از مهم‌ترین یافته‌ها کشف یکی از کامل‌ترین جمجمه‌های بلوچی دد در سال 1922 و چهار پای غول‌پیکر این حیوان بود که به صورت عمودی از زمین بیرون زده بودند.

در اوایل دهه 1990، دیرینه‌شناس برجسته فرانسوی «ژان-لوپ ولکوم» (Jean-Loup Welcomme) برای کشف فسیل‌های این موجود اسرارآمیز راهی بلوچستان شد. در سال 1997، ولکوم در یک دره سنگی در نزدیکی دیره بگتی موفق به کشف اولین استخوان انگشت بلوچی دد شد که نقطه آغاز تحقیقات گسترده‌تری بر روی این پستاندار غول‌پیکر گشت.

پس از یافتن اولین سرنخ، ولکوم و سایر متخصصان پستانداران موفق به کشف مجموعه‌ای شگفت‌انگیز از فسیل‌ها شدند. در محدوده‌ای به وسعت تنها ۲۰۰ مترمربع، آن‌ها تعداد بی‌شماری از فسیل‌ها را کشف کردند که به عنوان یکی از بهترین بسترهای فسیلی در جهان شناخته می‌شود. دانشمندان همچنین رد دندان‌های کروکدیل را روی استخوان‌های این حیوانات کشف کردند که نشان می‌داد بلوچی دد یکی از شکارهای رایج کروکدیل‌ها بوده است.

در سال 2003، این تیم فرانسوی پس از بررسی دقیق تمامی استخوان‌های اصلی و فرعی، موفق شد یک اسکلت ترکیبی از بلوچی دد بسازد. این اسکلت نشان داد که این موجود عظیم‌الجثه پنج متر ارتفاع و ۲۰ تن وزن داشته و تقریباً معادل سه فیل بزرگ بوده است.

در طی این سال‌ها بقایای بلوچی دد همچنان در مغولستان، قزاقستان، پاکستان و همچنین در سایر مناطق آسیا همچون شبه‌جزیره آناتولی در ترکیه یافت شده است. دورترین نقطه‌ای که بقایای این موجودات در آن کشف شده، اروپای غربی و در کشورهایی نظیر گرجستان، صربستان، بلغارستان و رومانی بوده است.

چرا بلوچی دد نام‌های مختلفی دارد؟

شاید افراد علاقه‌مند به حیوان بلوچی دد در هنگام جستجو با نام‌های مختلفی از این حیوان روبرو شده باشند. علت این مسئله به تفاوت‌های جزئی فسیل‌های کشف شده از این حیوان باز می‌گردد که باعث شده دیرینه‌شناسان این فسیل‌ها را در سرده‌های مختلفی قرار دهند و نام‌های مختلفی روی آنها بگذارند. از جمله نام‌هایی که به بلوچی دد داده‌اند «ایندریکتوتریوم» (Indricotherium)، Dzungariotherium، بلوچی تریوم و پاراسراتریوم بوده است.

امروزه، اکثر دیرینه‌شناسان معتقدند که تفاوت‌های مشاهده شده در جمجمه‌های این حیوان ناشی از تنوع طبیعی مانند دودیسی جنسی (تفاوت بین نر و ماده)، تغییرات ناشی از سن، تفاوت‌های فردی و تفاوت‌های جمعیتی بوده است. به همین دلیل بیشتر این نام‌ها در نام پاراسراتریوم خلاصه شده‌اند و در بیشتر جاها بلوچی دد را با نام پاراسراتریوم می‌شناسند.

بلوچی دد در آثار ادبی کهن

حیوانات از جمله مواردی هستند که در بسیاری از متون ادبی از آنها نام برده می‌شود. حضور حیوانات در ادبیات کهن ایرانی از حیوانات افسانه‌ای همچون اژدها و سیمرغ گرفته تا حیوانات رایج‌تر همواره معمول بوده است. بلوچی دد نیز از این قاعده مستثنا نبوده و در ادبیات کهن ایرانی و در منظومه‌ای با نام «کک کوهزاد» به آن اشاراتی شده است. این مجموعه که بر وزن شاهنامه فردوسی در قرن ششم سروده شده اثری به شمار می‌رود که به روایت جنگ رستم و کک کوهزاد می پردازد. کک کوهزاد انسان بدسیرت این داستان است که با سپاه بلوچ و با دزدی روزگار می‌گذراند تا آنکه رستم تصمیم به رویارویی با او می‌گیرد. در این جنگ، کک سوار با حیوانی که احتمالا بلوچی دد بوده به جنگ می‌رود و از رستم شکست می‌خورد. این حضور بلوچی دد نشان می‌دهد که تا چه اندازه بلوچی دد در آن زمان از شهرت برخوردار بوده که در ادبیات نیز بازتاب آن آمده است.

بلوچستان پاکستان کجاست؟

شاید برای بسیاری از افراد علاقه‌مند به حیوان بلوچی دد این سؤال پیش آمده باشد که بلوچستان پاکستان کجا است و چرا این منطقه از لحاظ دیرینه‌شناسی چنان اهمیت دارد و دارای چنین فسیل‌هایی بوده است!

ایالت بلوچستان بزرگ‌ترین ایالت کشور پاکستان به شمار می‌رود و حدود ۴۴ درصد از خاک پاکستان را در بر می‌گیرد. بلوچستان با وجود وسعت بالا کم‌جمعیت‌ترین ایالت پاکستان است و اقوام اصلی و بومی ساکن آن بلوچ‌ها به شمار می‌روند.

این بخش از پاکستان با وجود برخورداری از منابع طبیعی زیاد همچون منابع گازی و نفتی یکی از فقیرترین مناطق پاکستان به شمار می‌رود؛ اما به دلیل طبیعت بی‌نظیر و یافته‌های خاص در آن از شهرت بالایی برخوردار است.

طبیعت خاص بلوچستان

بلوچستان به عنوان یکی از بخش‌های پاکستان در لبه شرقی فلات ایران قرار دارد. در شمال شرق بلوچستان کوه‌های سلیمان قرار گرفته‌اند، بخش زیادی از این استان در جنوب منطقه «کویته» بیابانی است و بزرگ‌ترین بیابان این منطقه «خاران» نام دارد که بیشتر ناحیه خاران را دربرگرفته است.

بلوچستان را بسیاری «گهواره‌ای برای بشریت» می‌نامند. بلوچستان ماقبل تاریخ را مسیر مهاجرتی مهمی برای پستاندارانی می‌دانند که از جنوب شرق آسیا به سوی آفریقا یا اروپا حرکت می‌کردند. در واقع بلوچستان به عنوان چهارراهی برای پستانداران آفریقایی شناخته می‌شود. در این منطقه فسیل‌های اجداد فیل‌ها و لمورها کشف شده و همین مسئله فرضیه آسیایی بودن منشأ بسیاری از گروه‌های جانوری را تقویت می‌کند. این مسئله باعث شده منطقه بلوچستان به عنوان یک شاهراه تکاملی برای بسیاری از حیوانات امروزی شناخته شود. در اطراف منطقه دیره بگتی بیش از ۲۰ هزار فسیل از پستانداران کشف شده و همین مسئله نشان می‌دهد تا چه اندازه این منطقه حائز اهمیت است.

بلوچستان بخشی از شهرت خود را مدیون دره پالی است که آن را به عنوان «دره فسیلی» می‌شناسند. در این منطقه فسیل‌های مختلفی همچون دندان‌های پستانداران کوچکی به شکل سالم یافت شده که از میان آنها یک دندان متعلق به یک نخستی سان (primate) بوده است. پس از این کشفیات دندان‌های بیشتری از نخستی‌ها در همین منطقه کشف شدند که نشان می‌دادند بلوچستان می‌تواند زادگاه تمامی گروه‌های جانوری، از جمله اجداد انسان باشد. با اینکه دهه‌هاست دانشمندان مناطق مختلف را در دیره بگتی جستجو کرده‌اند؛ اما تاکنون تنها ۵ درصد از این منطقه جستجو شده و همچنان نیاز به حفاری‌های بیشتری است.

بلوچستان زیستگاه هزاران گونه جانوری منحصربه‌فرد از جمله مارخور (بز کوهی)، خرس سیاه، موش پیگمی (موش کوچک)، خرگوش قهوه‌ای، لاک‌پشت و پرندگان مهاجر مانند زارهی (zaarhi)، زرک (zark) (چکور)، سی‌سی (sisi) و... است. این گونه‌ها در سایر نقاط جهان به‌سختی یافت می‌شوند و متأسفانه در بلوچستان در معرض خطر انقراض قرار دارند.

تور پاکستان با دالاهو

لوچی دد یکی از پستانداران منقرض شده به شمار می‌رود که نظرهای بسیاری را به محل پیدایش خود یعنی بلوچستان پاکستان جلب کرده است. این حیوان حکایت از سرزمین پر رمز و رازی دارد که امروزه مقصد سفر بسیاری از مسافران تور خارجی است. بلوچستان محل پیدایش این حیوان به دلیل طبیعت شگفت و بسترهای فسیلی خود آماده است تا رازهای بسیاری را آشکار کند و برای این کار تنها به زمان نیاز دارد. این منطقه می‌تواند یکی از مقاصد بکر برای کشف رازهای سر به مهری باشد که بسیاری علاقه به شنیدنشان دارند.

اگر تمایل دارید تا در تور پاکستان شرکت کنید و به سرزمینی پا بگذارید که روزگاری خانه این حیوان عجیب بوده تور نوروز ۱۴۰۴ یکی از بهترین زمان‌های ممکن است.

برای آگاهی از شرایط تور نوروز ۱۴۰۴ می‌توانید با مشاوران آژانس گردشگری دالاهو مشورت کنید تا اطلاعات لازم در مورد تور پاکستان در اختیار شما قرار گیرد.