ترکمن صحرا
سرزمین اسب و دوتار
ترکمن صحرا کجاست؟
در شمال شرقی ایران عزیزمان منطقه زیبایی وجود دارد که به ترکمن صحرا مشهور است. ترکمن صحرا شامل مناطق بزرگی از استان‌های گلستان و خراسان شمالی است و شهرهایی مثل گنبد کاووس، بندر ترکمن، کلاله، آق قلا و... در این منطقه قرار دارند. ترکمن صحرا در نقشه ایران از سمت غرب به دریای خزر و از شمال به جمهوری ترکمنستان می‌رسد. سمت شرق این منطقه را خراسان و بجنورد و دره‌گز در آغوش گرفته و از جنوب با کوهپایه‌های جنگلی البرز شمالی پایان می‌یابد. برای شروع سفری جذاب و کشف زیباییهای این منطقه می‌توانید راهی استان گلستان و شهر گنبد کاووس شوید.
چرا ترکمن صحرا خاص است؟
به دلیل موقعیت جغرافیایی این منطقه، جاذبه‌های طبیعی و تاریخی منحصر به فردی در آن وجود دارد. از بلندترین برج آجری جهان تا هزار دره‌ها، گورستان سنگی مرموز و اسب‌های اصیل ترکمن هر کدام به تنهایی می‌تواند دلیلی برای سفر به ترکمن صحرا باشد. در کنار این جاذبه‌ها، فرهنگ غنی و موسیقی مردم ترکمن نیز میراثی گران‌بها برای ترکمن صحراست. در ترکمن صحرا می‌توان میان آوای دوتار و طرح و رنگ لباس زنان غرق شد.
در ترکمن صحرا چه می‌بینیم؟
مقبره خالد نبی و گورستان سنگی
از میان پیچ و خم جاده‌ای زیبا که عبور کنید به کوهی به نام «گوگجه داغ» می‌رسید. مقبره‌ای پر از روایت بر فراز این کوه جای گرفته. وقتی اینجا می‌رسید، بی‌اغراق، حس می‌کنید میان تابلو نقاشی ایستاده‌اید. حس می‌کنید هر قدمی که برمی‌دارید بر روی بوم نقاشی اتفاق می‌افتد. میزان زیبایی طبیعت به قدری است که می‌خواهید تمام تپه ماهورها و دره‌ها را بالا و پایین بروید، گل‌های زرد را ببویید و هر تکه‌سنگی را که دیدید در آغوش بکشید. اینجا تکه‌ای از ترکمن‌صحرا است؛ طبیعت اطراف زیارتگاه خالدنبی، جایی که یک طرف‌تان تپه‌ماهورهای سبزرنگ و طرف دیگر هزاردره‌ها چشمان‌تان را جادو می‌کنند.
هزاردره چیست؟
هزاردره‌ها (بدلند) یک پدیده زمین‌شناسی‌اند که در مناطقی از سنگ‌های سست یا رسوبات ریز (عمدتا رس) تشکیل شده‌اند. در این منطقه‌ها عمدتا پوشش گیاهی وجود ندارد و علت نام بدلند همین موضوع است. از طرفی فرسایش‌های آبی و تراکم زیاد آبراهه‌ها باعث ایجاد ناهمواری‌های زیادی شده که به آن در فارسی هزاردره بگویند.
خالد نبی چه کسی بود؟
بر اساس روایت‌ها، «خالدبن‌سنان»، که در بین ترکمن‌ها به «خالدنبی» مشهور است، یکی از چهار پیامبری است که در حد فاصل دوره حضرت عیسی و پیامبر اسلام زندگی می‌کرده است. خالد نبی متولد سرزمین عدن در یمن بوده و زمان ساسانیان به ایران می‌آید. درباره علت مهاجرت او دو نظریه وجود دارد: برخی می‌گویند برای تبلیغ دین مسیحیت و برخی می‌گویند برای فرار از دست دشمنان خود به این منطقه آمده است. خالد نبی از شخصیت‌های محبوب و مورد احترام ترکمن‌هاست. در کنار زیارتگاه او تعدادی اتاق و زائرسرا برای اقامت و استراحت زائرین، و همچنین یک مسجد، ساخته شده است.
گورستانی مرموز
در نزدیکی مقبره خالدنبی تعدادی تندیس سنگی وجود دارد و آن مکان را شبیه به گورستان کرده است. افسانه‌های زیادی برای این تندیس‌های سنگی روایت می‌شود. برخی آنها را پیکره سنگ شده دشمنان خالد نبی می‌دانند، که گرفتار خشم خداوند شده و به شکل سنگ در آمده‌اند. برخی روایت‌ها هم می‌گویند خالد بن سنان از دست قوم خورشید به قله کوه گوگجه داغ پناه می‌آورد و با یارانش به خواست خداوند به شکل سنگ در می‌آیند تا اسیر دشمنان نشوند. نظریه دیگری هم می‌گوید که این تندیس‌ها سنگ قبر ساکنین آن مکان بوده است. در این نظریه برخی تندیس‌های بزرگ را به مردانی که کلاه بر سر و شال بر کمر دارند تشبیه کرده‌اند و سنگ‌های کوچک را به شکل زنان می‌دانند. برخی این سنگ‌ها را به صلیب تشبیه کرده‌اند و گروهی دیگر این تندیس‌های بزرگ و کوچک را شبیه اندام‌های زن و مرد می‌دانند. آنچه راجع به این منطقه حائز اهمیت است قدمت تاریخی‌اش است که به هزار سال پیش برمی‌گردد و اکنون به عنوان یک اثر ملی نیز به ثبت رسیده است. متاسفانه طی سال‌های اخیر صدمات زیادی به این تندیس‌های تاریخی وارد شده است. پیش از آن‌که به طور کل نابود شوند بازدید از این یادگار تاریخی مرموز را از دست ندهید.
سرزمین اسب‌های اصیل
یکی از دلایل شهرت ترکمن صحرا اسب‌هایش است؛ اسب‌هایی با نژاد ترکمن خالص که در منطقه ترکمن صحرا زندکی کرده و پرورش می‌یابند. اسب‌های ترکمن از گذشته به سرعت، استقامت و شجاعت معروف بودند. در سپاه داریوش هخامنشی اسب ترکمن وجود داشته و قسمتی از پیروزی‌های لشکریان داریوش مدیون تلاش‌های این اسب‌های گران‌بها بوده است. شاردن در سفرنامه خود می‌گوید: اسب ایران بهترین و زیباترین اسب مشرق زمین بوده و از نظر قد، بلندتر از اسب‌های سواری انگلیسی است. در سفر ترکمن صحرا به یکی از مراکز پرورش اسب بروید و با این موجود دوست‌داشتنی ملاقات کنید.
چراغ درخشان شهر
منار، مناره و یا میل در لغت به معنای کانون یا محل نور و روشنایی و جای نار (آتش) است. در گذشته به آن چراغ‌دان و چراغ‌پایه نیز می‌گفتند. مناره یا میل راهنما را گاهی در کنار جاده‌ها برای شناسایی راه مسافران می‌ساختند تا کاروان‌ها با دیدن نور آنها در تاریکی راه را تشخیص دهند. گاهی هم در شهرها به منظور نشان دادن مکان اصلی بافت شهری می‌ساختند تا از دور نمایان باشد. میل گنبد کاووس (قابوس) حدود 1000 سال پیش به دستور قابوس، حاکم گرگان، در این شهر ساخته شد. برج یا گنبد قابوس حدود 70 متر ارتفاع (ارتفاعی به اندازه یک ساختمان 23 طبقه امروزی) دارد. میل گنبد کاووس یکی از بلندترین بناهای آجری جهان است. نام شهر گنبد کاووس نیز از این بنا گرفته شده است و در گذشته گنبد قابوس بوده. این میراث ملی به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده است.
آبشاری در آغوش مخملین
یکی از آبشارهای خزه‌ای شگفت‌انگیز ایران، آبشار کبودوال در استان گلستان است. تماشای آب‌هایی که راه خود را از میان خزه‌های مخملی باز می‌کنند صحنه آرامشبخشی است که با پخش شدن موسیقی متن صدای آب و آواز پرندگان جنگل تکمیل می‌شود. دسترسی به این آبشار بسیار آسان است و از طریق مسیری سنگ‌فرش شده به آن می‌رسید و در کنار آن امکانات رفاهی مثل سرویس بهداشتی، نمازخانه، آلاچیق، چادر و سکوی استراحت وجود دارد.
چه زمانی به ترکمن صحرا برویم؟
بیشترین زیبایی طبیعت ترکمن صحرا در دو ماه اول فصل بهار است. اما اواخر تابستان تا اوایل پاییز و اواخر زمستان به دلیل آب و هوای مساعد نیز می‌توان به این منطقه سفر کرد و از تماشای جاذبه‌های آن لذت برد.
در سفر به ترکمن صحرا چه چیزهایی با خود ببریم؟
از آن‌جایی که سفر ترکمن صحرا سفری چندروزه است هر آنچه که در چند روز ممکن است به آن نیاز پیدا کنید بردارید. اگر در اوایل بهار، پاییز یا زمستان به این منطقه سفر کردید حتما لباس گرم با خود بردارید. اگر در این فصول قصد رفتن به خالدنبی را داشتید به دلیل ارتفاع آن منطقه با خود بادگیر و کلاه آفتاب‌گیر بردارید. مانند هر سفر طبیعت‌گردی دیگری حتما کفش مناسب پیاده‌روی همراه خود داشته باشید. مثل یک طبیعت‌گرد و انسانی مسئول یادمان باشد که برای زباله‌ها تعدای کیسه در گوشه کوچک کوله‌مان جای دهیم. ماندگاری زیباییهای طبیعت، در گرو رفتار امروز ماست.
نسخه انگلیسی تور ترکمن صحرا: (Turkmen Sahra (Golestan Province