درباره جیرفت، کالیفرنیای ایران!

تورهای داخلی

داستان کشف تمدن جیرفت

شهر جیرفت در جنوب استان کرمان به داشتن زمین‌های حاصلخیز، آب فراوان و اقلیم متنوع مشهور است. تولید محصولات کشاورزی در این شهر رونق خاصی دارد. اما در دهه اخیر، در جیرفت خشکسالی آمده و  گذران زندگی برای روستاییان مشکل شده بود. می‌گویند روزی یکی از کشاورزان در حین شخم زدن زمین بخشی از یک کاسه را پیدا کرده و گمان کرده که با گنج مواجه شده. از آن پس مردم این روستا به کندن زمین و پیدا کردن اشیا تاریخی مشغول شدند و به قیمت ناچیزی آن‌ها را به قاچاقچیان میراث فرهنگی می‌فروختند. 

پس از گذشت یک‌سال و نیم اداره میراث فرهنگی از این جریان باخبر شده و از دکتر یوسف مجیدزاده که ساکن فرانسه بود، دعوت کرد تا در کاوش در این محوطه تاریخی شرکت کند. مجیدزاده علاوه‌بر کاوش این محوطه توانست بسیاری از اشیایی که همچنان در خانه روستاییان بود از آن ‌ها پس بگیرد.

اولین بار دکتر مجیدزاده در سال 2003 عکس‌هایی از تمدن جیرفت و اطلاعاتی درباره آن منتشر کرد. طبق یافته‌های باستان شناسی موجود در این سایت، قدیمی‌ترین آثار باستانی در جیرفت مربوط به بیش از 5000 سال پیش است.

عکس‌ شهر جیرفت

پیش ازخواندن توضیحات درباره تمدن جیرفت، بهتر است با دیدن عکس شهر جیرفت قدیم، ذهنیتی درباره این شهر پیدا کنید. بدون شک با دیدن عکس‌هایی از تمدن جیرفت برای رفتن و دیدن این تمدن چندین هزارساله کنجکاو خواهید شد. 

دقیانوس

قسمتی از تمدن شهر جیرفت در شمال شرقی آن، شهر دقیانوس قرار دارد. این شهر  که در کنار رود هلیل رود قرارگرفته، در اثر طغیان آن و جاری شدن سیل از زیر خاک بیرون آمد. قدمت این شهر که محل زندگی تمدن ارت بوده، به هزاره سوم پیش از میلاد برمی‌گردد. از 3000 سال پیش از میلاد تا دوران اسلامی به قدری رونق داشته که بارها مورد هجوم دشمنان قرار گرفته است. این شهر پس از اسلام هم مورد توجه حکومت سلجوقیان قرار گرفته و در آن زمان قطب اقتصادی و تجاری آن‌ها محسوب می‌شده. حتی مارکوپولو، جهانگرد ایتالیایی که در قرن هفتم هجری به ایران سفر کرده این شهر را باشکوه توصیف می‌کند. شهر جیرفت دارای ضرابخانه‌ای بوده است که وجود سکه‌ای به تاریخ 48 هجری با ضرب جیرفت بیانگر قدمت نام این شهر از دوران پس از اسلام است.

شهر دقیانوس مرکز بازرگانان چین و روم و انبارگاه بوده است. نمونه‌های بسیاری از آثار ساخت چین در این منطقه پیدا شده که نشانگر تبادلات این دو کشور است. ثروتمند و شاد بودن مردم دقیانوس را می‌توان در آثار برجای مانده مانند ادوات موسیقی و ظروف سنگی به‌خوبی دید.

قسمت‌های مختلف شهر دقیانوس (جیرفت قدیم)

معابر و محله‌های بسیاری در قسمت‌های مختلف شهر پیدا شده که نشانگر وجود بیش از صد محله و صد میدان‌گاه در دقیانوس است. این تعداد زیاد محله‌ها نشان می‌دهد که در دوره سلجوقی این شهر بسیار وسیع، پرجمعیت و دارای رونق اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بوده است.

گورستان این شهر که در دو کیلومتری آن قرار دارد هم مورد توجه باستان‌شناسان بوده و روی آن کاوش‌هایی صورت گرفته. در آن زمان سه نوع تدفین معمولی، سردابه‌ای و تابوتی در دقیانوس انجام می‌گرفته است.

بخش‌های مختلف این شهر، طی چهار مرحله باستان‌شناسی از دل خاک بیرون آمد. از جمله بخش‌های حفاظتی، صنعتی، مسجد شهر و مناره آن. در دوران اسلامی، شهر میدان، گذرگاه، تاسیسات و شبکه آبرسانی داشته است. همچنین در نزدیکی بازار شهر، حمامی از دوران اسلامی کشف شده. 

خط در تمدن جیرفت

تا پیش از کشف تمدن جیرفت تصور می‌شد ایرانیان قبل از حکومت هخامنشیان از خط و نوشتار بی‌بهره بودند. اما در محوطه تمدن جیرفت لوح‌های گلی با نقوش هندسی کشف شد که نشانگر استفاده از خط در هزاره سوم پیش از میلاد توسط مردم این تمدن است.

تمدن کنار صندل

مگر می‌شود درباره تمدن جیرفت سخن گفت و از تپه کنار صندل غافل ماند؟ روستای کنار صندل که در 30 کیلومتری جنوب جیرفت قرار گرفته، بخشی از تمدن 5000 ساله این شهر است. در روستای کنار صندل 2 تپه باستانی کشف شده که هرکدام اطلاعات خوبی درباره تمدن جیرفت در اختیار ما قرار داده‌اند. پس از 6 مرحله کاوش باستان‌شناسی در این منطقه، به این نتیجه رسیدند که قسمتی از یکی از اولین شهرهای ساخته شده در تمدن بشر در حوزه رود هلیل رود این تپه‌ها هستند.

بالای تپه شمالی کنار صندل معبدی قرار دارد که یکی از عظیم ترین زیگورات‌های دنیاست. این زیگورات از بیش از چهار میلیون خشت در سه طبقه ساخته شده. همچنین در شمال غرب این تپه، گورستان قلعه کوچک کشف شده است.

تپه کنار صندل جنوبی هم بقایای یک قلعه است که در مرکز این شهر قرار داشته. هنگام کاوش‌ها بخشی از حصار و فضاهای مسکونی این قسمت از شهر آشکار شد. در شرق آن گورستانی به نام محطوط قرار دارد.

باتوجه به آثار کشف شده در این منطقه، یکی از بزرگترین تمدن‌های ایرانی در این شهر قرار داشته است.

اشیای کشف شده از این تپه باستانی بیشتر ظروف سفالی و سنگی، قطعات سنگ صابون و گاه وسایل مفرغی است. در واقع، مهم‌ترین صنعت مردم این تمدن، کنده‌کاری روی سنگ صابون بوده که ظرافت خاصی دارد. روی قطعات سنگ صابون این منطقه، تصاویری از انسان، بز، گوسفند، نخل، مار و عقرب وجود دارد. ویژگی منحصربه‌فرد قطعات سنگ صابونی این منطقه را نسبت به سایر مناطق و تمدن‌ها، وجود چشم درخشان و مرصع‌کاری روی آن‌هاست. همچنین، طرح برخی از این قطعات چند حیوان در هم تنیده است که برای ایجاد آن باید محاسبات پیچیده‌ای انجام می‌داده‌اند.

موزه باستان شناسی جیرفت

آثار 5000 ساله‌ای وجود دارند که هریک حرفی برای گفتن درباره تمدن جیرفت دارند. در موزه باستان‌شناسی جیرفت آثاری از جنس مفرغ، سنگ صابون، سنگ مرمر، لاجورد و سفال‌های ساده و منقوش از هزاره سوم قبل از میلاد نگهداری می‌شوند. در این موزه می‌توانید هنر حیرت‌انگیز موجود در تمدن جیرفت را در طرح و نقش ظروف، سردیس‌ها، تندیس‌ها  و مجسمه‌ها ببینید.

طبیعت جیرفت

طبیعت جیرفت به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوه‌های جنوبی رشته کوه زاگرس و همجواری رودخانه هلیل رود با شهرهای شمال استان کرمان متفاوت است. جیرفت تابستان‌های گرم و نسبتا مرطوب و زمستان‌های معتدل و کوتاهی دارد. به همین دلیل است که برخی، از جمله خبرگزاری ایسنا، آن را هند کوچک یا کالیفرنیای ایران می‌نامند. طبیعت جیرفت زیبا، سرسبز و متنوع است. از جمله آثار طبیعی دیدنی جیرفت می‌توان دره دلفارد، چشمه‌های آبگرم و روستای دوساری و منطقه ییلاقی ساروئیه را نام برد. برای دیدن دره دلفارد می‌توانید به 25 کیلومتری شهر باستانی جیرفت بروید و از باغ‌های مرکبات، نخل، جنگل‌های بادام و انار شیطان، رودخانه‌ها، آبشارهای منحصربه‌فرد و گلزارهای رنگارنگ آن لذت ببرید.

سوغات جیرفت

سوغات کرمان میان دیگر استان‌های ایران حرفی برای گفتن دارد. سوغات هریک از شهرهای این استان، از جمله سوغات جیرفت تنوع بسیاری دارد. یکی از مشهورترین سوغات جیرفت قالی گل سرخ آن است که جزئی از صادرات کشور نیز محسوب می‌شود.  علاو‌ه‌بر مرکبات که از محصولات خوب کشاورزی این شهرند، می‌توانید آثار سفالگری، حصیربافی، پلاس بافی، خورجین و گلیم، آینه‌دوزی و سفره‌بافی را از این شهر به عنوان سوغات بخرید.