دریاچه حوض سلطان

تور تپه‌ نمکی طغرود تا حوض‌سلطان

دریاچه حوض سلطان کجاست؟

دریاچه نمک حوض سلطان در 40 کیلومتری شمال شهرستان قم و 85 کیلومتری جنوب تهران و در حاشیه بزرگراه تهران-قم قرار دارد. برای رفتن به این دریاچه باید راهی شمال شرق شهرستان قم شوید. رشته کوه‌های البرز در شمال دریاچه حوض سلطان قرار دارند. وسعت و شکل دریاچه حوض سلطان متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن در فصول مختلف سال متفاوت است. در مواقع بارندگی و ذوب برف‌های ارتفاعات اطراف چون بر میزان آب ورودی افزوده می‌شود، وسعت آن زیاد و در غیر از این ایام وسعت آن کاهش می‌یابد؛ بدین ترتیب سطح آب دریاچه پیوسته در نوسان است.

ویژگی‌های دریاچه حوض سلطان:

حوض سلطان به نام‌هاى دیگری مانند دریاچه قم، دریاچه ساوه، دریاچه شاهى و دریاچه حوض سلطان معروف است. ارتفاع آن از سطح دریا 710 متر و (با بارندگى 100 تا 120 میلیمتر در سال) در حوزه نواحی کم‌باران قرار می‌گیرد. دریاچه حوض سلطان دارای چهار بخش کفه نمکی(بخش اصلی تالاب)، حاشیه باتلاقی، محدوده اکولوژیک و دشتی است. این منطقه از نظر زیست‌شناسى، بوم‌شناسى، دیرینه‌شناسى، هوا، اقلیم، اشتغال‌زایى و تفرجگاهى اهمیت ویژه‌ای برای تحقیق و سرمایه‌گذاری دارد. خاک منطقه از نظر شورى، دوایر متحدالمرکزى در محدوده مرکز دریاچه تشکیل می‏‌دهد که میزان شورى از مرکز به طرف بیرون به تدریج کاهش پیدا کرده و نوع گیاهان منطقه از نظر خواص دارویى، مواد مؤثر و سایر کاربردها حائز اهمیت است. با توجه به اهمیت حفاظت و حیات تالاب حوض سلطان از تعرض سودجویان و ناآگاهان محیط زیست و ترمیم خسارات وارد شده به پوشش گیاهى، این منطقه در سال 88، به مدت پنج سال به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شد. رودهای متعددی به این دریاچه وارد می‌شوند که عموما" از اراضی شوره‌زار ونمکی اطراف عبور می‌کنند.

آب دریاچه حوض سلطان چگونه تامین می‌شود؟

دریاچه حوض سلطان، شامل دو چاله جدا از هم یکی به نام «حوض‎سلطان» و دیگری به نام «حوض‎مره» است که با آبراهه باریکی به یکدیگر متصل می‌شوند. حوض باختری (حوض‎سلطان) به طور معمول از آب‌های روان سطح زمین (روان‌آب‌ها) تغذیه می‌شود. حوض خاوری (حوض‎مره)، افزون بر روان‎آب‎ها، از رودهایی مانند رودشور و قره‎چای نیز بهره می‎گیرد. مطالعات مستوفی نشان می‎دهد که آب‎ ابتدا وارد حوض‎مره شده و پس از پر شدن آن، از مسیل دو حوض گذشته وارد حوض‎سلطان می‎شود و هنگامی که آب در حوض‎سلطان چند متر بالاتر آمد، به طرف حوض‎مره بازمی‎گردد و سرریز این دو حوض، به دریاچة نمک تخلیه می‎شود.

رسوبات دریاچه حوض نمک

مطالعات معتمد و همکاران نشان داده که رسوبات حوض‎سلطان بیشتر از نوع گچ و نمک، مارن و رس است. بررسی‎های لرزه‎نگاری و حفاری نیز نشان داده که نمک تا عمق 46 متر وجود دارد. این نمک، به صورت 5 لایه جدا از هم با ضخامت کل تا 20 متر است که با رس‎های قهوه‎ای تا خاکستری از یکدیگر جدا می‎شوند.

حیات وحش
هوبره، انواع کبوتر، پرندگان مهاجر نظیر غاز خاکستری، آنقوت، لک لک، انواع عقاب و غیره را می‌توان در زمره پرندگانی دانست که در حوزه دریاچه حوض سلطان زندگی می‌کنند. از جمله پستانداران این منطقه نیز می‌توان به خرگوش، موش صحرایی، روباه و گاهی آهو اشاره کرد. در میان خزندگان منطقه حوض سلطان، حضور مارها و سوسمارها که در کنترل بیولوژیک آفات نقش دارند، بارز است. انواع عنکبوت، رتیل، موریانه و مورچه‌های کمیاب نیز در اطراف دریاچه دیده می‌شوند. وجود انواع دیاتوم‌ها (جلبک‌های تک‌سلولی) به عنوان اولین تولیدکنندگان غذا در اکوسیستم‌های آبی در آب‌های شور منطقه، اهمیت قابل توجهی دارد. این گونه جلبک‌ها در صورت تولید انبوه می‌توانند در چرای دام موثر باشند. 

پوشش گیاهی
رژیم آبی حوض سلطان فصلی و فوق شور بوده و در زمستان پرآب می‌شود؛ بنابراین کفه نمکی این تالاب در فصل پربارش، پراز آب می‌شود و حاشیه یا کمربند باتلاقی آن در قسمت شمالی و شمال غربی، پوشش گیاهی قابل توجهی دارد. در این فصل، پرنده‌های مهاجر نادری در حاشیه تالاب زندگی می‌کنند. بر اساس مطالعات انجام شده بالغ بر 240 گونه با ارزش ریز هوازی مانند جلبک‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها در تالاب زندگی می‌کنند که با توجه به مخزن ژنی خود می‌توانند شرایط فوق شور را تحمل کنند. هم‌چنین در این منطقه بیش از 40 گونه گیاهی از جمله درمنه بیابانی، اشنان، تاغ زرد و سیاه، سودا و اسفناج وجود دارد.

منبع: بیابان‌های ایران