آشنایی با تنگه کول فرح

تورهای داخلی

تنگه کول فرح کجاست؟

در 7 کیلومتری ایذه در روستای کول فرح تنگه‌ای به این نام قرار دارد. کول به معنی دره و فرح به معنی خوشحال است. با وجود اینکه دره‌های این منطقه عموماً تنگ و خفه هستند، اما این دره دلباز است.

قسمت‌های مختلف کول فرح

کول فرح از شش نقش‌برجسته تشکیل شده است. اطراف این تنگه گورها، کانال آب و نقاط مخصوص دیدبانی قابل مشاهده است. با توجه به آثار بجا مانده در این تنگه و کوه‌های اطراف آن، این منطقه محل پرستش یکی از خدایان عیلامی به نام نارسینا بوده است. عیلامیان سلسله‌ای قدرتمند پیش از هخامنشیان بوده‌اند که 5000 سال پیش در جنوب غربی ایران حکومت می‌کرده‌اند. روی دیواره شمالی این تنگه کتیبه‌ای به خط عیلامی وجود دارد که پیکره‌ای از فرمانروای کول فرح را به تصویر کشیده است. همچنین 6 نقش‌برجسته مهم در این تنگه وجود دارد که به معرفی آن‌ها می‌پردازیم. محوطه کول فرح در سال 1378 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

نقش‌برجسته‌های کول فرح

نقش برجسته اول کول فرح

در این نقش‌برجسته در ارتفاع 6 کیلومتری دامنه کوه، مراسم قربانی کردن نمایش داده شده است. در واقع پادشاه هانی که از حاکمان مستقل آپاپیر همزمان با شوتروک نهونته بوده، مراسم را انجام می‌دهد. در این نقش‌برجسته نحوه قربانی کردن و افراد حاضر در مراسم به‌خوبی به تصویر کشیده شده است. دو نفر پادشاه راهمراهی می‌کنند که یکی از آن‌ دو وزیر شاه است. همچنین جلوی شاه 2 نوازنده چنگ و یک نوازنده دف در حال حرکت هستند. دیگر افراد حاضر در مراسم شکارچی و کاهنان هستند. زیر تصویر نوازندگان یک شکارچی با یک بز کوهی کشده شده است. زیر شکارچی هم تصویر سه کاهن که در حال هدایت دو گاو نر و یک بز کوهی هستند، حجاری شده است. 

همچنین سه قوچ که قربانی شده‌ و سر آنها از بدنشان جدا شده، قابل مشاهده‌اند. در این نقش‌برجسته، کتیبه‌ای به طول 24 خط آمده که نام افراد حاضر در مراسم قربانی را به خط عیلامی نوشته است.

نقش‌برجسته دوم کول فرح

بر بدنه سنگی تک‌افتاده در قسمت جنوبی و در کنار مسیل، نقش برجسته‌ای با موضوع قربانی کردن برای خدایان ایلامی حجاری شده است. در میان صحنه، شاه عیلامی بزرگ‌تر از دیگران حجاری شده و دستان خود را به حالت احترام و نیایش جلو صورت خود گرفته. جلوی او کاهنان در حال قربانی کردن چندین راس گاو کوهاندار هستند. پشت سر او تعدادی از صاحب‌منصبان ایلامی کوچک‌تر حجاری شده‌اند.

نقش‌برجسته سوم کول فرح

نزدیک نقش‌برجسته دوم، روی تخته سنگی بیضی‌شکل مانند دو نقش‌برجسته قبلی، صحنه قربانی کردن برای خدایان عیلامی حجاری شده است.

در این صحنه شخص بزرگ‌تر که احتمالا شاه عیلامی است، دست‌هایش را به حالت احترام بالای شکم قرار داده است. روبروی پادشاه او تعدادی از خادمان در حال حمل مجسمه خدای عیلامی هستند. این صحنه با نواختن چنگ و قربانی کردن گاوهای کوهاندار نشان داده شده است.

پشت سر شاه، تعداد زیادی صاحب‌منصبان عیلام  که در این مراسم شرکت کرده‌اند، به تصویر کشیده شده‌است.

نقش‌برجسته چهارم کول فرح

در جنوب نقش‌برجسته سوم، نقش‌برجسته‌ای پرکار با موضوع اهدای هدایا به شاه یا خدای عیلامی قرار دارد. در مرکز این نقش‌برجسته شاه عیلامی بر تخت نشسته و میز هدایا روبروی او قرار دارد. پشت سر شاه نیز سه نفر ایستاده‌اند. در چهار ردیف افرادی دیده می‌شوند که برای اهدای دیه خود به خدمات شاه آنده‌اند. این افراد دست خود را به نشانه احترام به پادشاه عیلامی جلوی دهان خود گرفته‌اند.

این نقش‌برجسته به نقوش تخت جمشید شباهت بسیاری دارد. باتوجه به اینکه از نظر تاریخی قدیمی‌تر از نقش تخت جمشید هستند؛ احتمال می‌دهند که حجاران نقوش برجسته تخت جمشید از این نقش‌برجسته در کول فرح الهام گرفته‌اند.

نقش‌برجسته پنجم کول فرح

این نقش‌برجسته شباهت زیادی به نقش‌برجسته دوم دارد و موضوع آن قربانی کردن برای شاه عیلامی است. اینجا هم شاه عیلامی بزرگتر از بقیه اجزا حجاری شده و جلوی او یک آتشدان قرار دارد. همچنین حیواناتی که برای شاه قربانی شده‌اند به‌ شکل وارونه، روبروی او قرار دارند.

نقش‌برجسته ششم کول فرح

این نقش برجسته بیرون از تنگه، روی تخته سنگی تک‌افتاده حجاری شده است. موضوع آن حمل مجسمه خدای ایلامی است. روی این تخته سنگ مانند سومین نقش‌برجسته، چهار نفر در حال بلند کردن مجسمه به تصویر کشیده شده‌اند.

تنگه اشکفت سلمان ایذه

یکی دیگر از آثار دیدنی شهر ایذه غار اشکفت سلمان است. این غار که در جنوب ایذه قرار گرفته، علاوه‌بر سنگ‌نگاره‌های باستانی، ساختمانی از دوران اتابکان و منابع آب معدنی را در خود جای داده است. به همین دلیل افزون بر دوستداران تاریخ و تمدن، محل خوبی برای علاقه‌مندان به طبیعت‌ است. در واقع، اشکفت سلمان ایذه مهم‌ترین نیایشگاه در زمان هخامنشیان بوده؛ اما سنگ‌نگاره‌هایی با خط میخی از دوران عیلامی هم در آن یافت می‌شود.

نقش‌برجسته‌های اشکفت سلمان ایذه

در این محوطه 4 نقش‌برجسته کشف شده که دوتای آن‌ها بیرون از غار و دوتای دیگر درون غار حجاری شده‌اند. 

نقش‌برجسته اول اشکفت سلمان

این نقش‌برجسته درباره نیایش هانی پادشاه محلی آیاپیر به همراه وزیرش شورترورو و خانواده اوست. در این نقش‌برجسته پادشاه جلوتر از همه ایستاده، پشت سر او  وزیر، پسر شاه و سپس همسرش ایستاده‌اند. جلوی شاه یک آتشدان قرار دارد. همچنین پسر پادشاه کوچک‌تر از بقیه حجاری شده است.

نقش‌برجسته دوم اشکفت سلمان

نقش‌برجسته دوم نشان‌دهنده پادشاه هانی، همسر و پسرش است. تصویر همسر هانی بسیار شبیه مجسمه همسر اونتاش گال در زمان عیلام میانه است. این تصاویر اهمیت نقش زن را در آن زمان بیان می‌کنند.

نقش‌برجسته سوم اشکفت سلمان

این نقش‌برجسته درون غار قرار دارد و هانی را در حال ستایش خدایان نشان می‌دهد. در کنارش هم سنگ‌نگاره‌ای به خط عیلامی نوشته شده است.

نقش‌برجسته چهارم اشکفت سلمان

این نقش‌برجسته یکی از خدایان آن زمان بوده، که امروزه تصویر واضحی از آن باقی نمانده است.