خانه‌ طباطبایی کاشان

خانه طباطبایی مانند دیگر بناهای تاریخی دوران خود از معماری اصیل و متناسب با فرهنگ و اقلیم منطقه ساخته شده است. معمار این بنا «استاد علی مریم» است که با مهارت و هنرمندی خود چنین بنای باشکوهی را طراحی کرده است. خانه طباطبایی کاشان از ۳ بخش اندرونی، بیرونی و خدمه با مساحت ۴۷۰۰ مترمربع ساخته شده است. این خانه‌ی قدیمی و بزرگ دارای ۴۰ اتاق، ۴ حیاط، ۳ بادگیر، ۲ رشته قنات و ۴ سرداب است. خانه طباطبایی‌‌ها دارای 5 درب ورودی است که ورودی اصلی به دو ورودی اندرونی و بیرونی در قسمت هشتی تقسیم می‌شود. راهروهای ورودی دارای پیچ و خم هستند تا نه تنها دید مستقیم نداشته باشند، اختلاف ارتفاع نیز به چشم نیاید. معماری خانه طباطبایی‌‌ها برگرفته از معماری حجاب‌دار، گودال باغچه، متقارن و درون‌گر است. آب این خانه از دو رشته قنات دولت‌آبادی و نصرآبادی تأمین می‌شد.

هیات امنای مرمت و احیای ابنیه تاریخی کاشان خانه طباطبایی‌ها را خریداری و طی سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ با همکاری شهرداری و میراث فرهنگی کاشان مورد مرمت و بازسازی قرار داد. خانه‌ی طباطبایی کاشان با شماره 1504 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

اجزای اصلی بنای خانه‌ی طباطبایی‌ کاشان:

قسمت اندرونی

قسمت اندرونی خانه طباطبایی‌ها از اتاق پنج دری ساده در وسط، دو حیاط در دو طرف آن و چند سرداب تشکیل شده است. در این قسمت خانواده مرحوم طباطبایی سکونت می‌کردند. حیاط ضلع شمال غربی بزرگ‌تر و دارای اتاق‌های بیشتر و سرسرای پذیرایی مجزا است.
در قسمت زیرین اندرونی به خصوص اتاق مرکزی یک سرداب بزرگ وجود دارد. به علت وجود سقف ضربی، بادگیر، مصالح خاص، بدنه دو جداره، حوض، اختلاف ارتفاع 8 تا 10 متری با سطح کوچه نسیم خنکی از سطح حوض حیاط مرکزی وارد زیر زمین می‌شود. این موارد باعث می‌شوند که در فصل تابستان اختلاف دما 15 تا 20 درجه بین بیرون و این قسمت احساس شود.

قسمت بیرونی

قسمت بیرونی خانه طباطبایی‌ها از تالاری بزرگ در مرکز که به آن اتاق شاه‌نشین گفته می‌شد، تشکیل شده است. این تالار دارای نورگیرها، پنجره‌های رنگی و مشبک و پنجره‌های کناره دو جداره است. آینه‌کاری، تزیینات نقاشی و گچ‌بری‌های زیبا از دیگر ویژگی‌های این قسمت است. در دو سمت اتاق شاه‌نشین، اتاق‌های گوشواره به چشم می‌خورد. ایوانی با گچ‌بری و آینه‌کاری نیز در در جلوی اتاق شاه‌نشین دیده می‌شود.

در اطراف این تالار بزرگ دو حیاط خلوت و نورگیر به صورت قرینه ساخته شده است که دارای تابلو‌های نقاشی هستند. بر اساس اسناد به‌دست آمده، هنرمند معروف و نقاش‌باشی دربار ناصرالدین شاه قاجار «میرزاابوالحسن غفاری کاشانی» ملقب به «صنیع الملک» با صاحب‌خانه دوست بوده است و بر حسب دوستی با مرحوم طباطبایی بر اجرای گچ‌بری‌ها و نقاشی‌های این خانه نظارت داشته است. 

حیاط خدمه

این حیاط شامل اتاق‌های خدمه، زیر زمین، آشپزخانه، اصطبل زمستانی و تابستانی است. برخی از اتاق‌های خدمه از بین رفته است.