داستان گل لاله، از قرقیزستان تا آسارا

تور قرقیزستان

قرقیزستان، زادگاه گل لاله

نیمه‌های بهار که می‌شود، دشت‌های لاله کم کم از خواب بیدار می‌شوند و نمایشی تمام عیار از رنگ و زیبایی را اجرا می‌کنند. لاله‌ها در رنگ‌ها و گاه شکل‌های گوناگون، در کنار هم صف آرایی می‌کنند و با زیبایی چشم‌‎نوازشان، طبیعت‌دوستان را به سمت خود می‌کشند. اما این گل از کجا آمده و چگونه توانسته دل بسیاری از مردم جهان را ببرد؟

تاریخ گیاهشناسی نشان می‌دهد که این گل زیبا، اولین بار در بخشی از کوهستان‌های قرقیزستان (تیان شین) روییده‌ است. لاله، گلی وحشی بوده که سرما را می‌پسندیده و با اینکه عطر خاصی ندارد، با گلبرگ‌های زیبا و قد بلندش، به دشت‌های قرقیزستان، زیبایی بسیاری می‌بخشیده است. امروزه اگر در تور قرقیزستان شرکت کنید و به این سرزمین بروید، می‌توانید در کوه‌ها و بخشی‌هایی از شهر، گل‌های لاله رنگارنگ و زیبا را هنوز ببینید.

به مرور زمان، بذر این گل کم کم وارد ایران و بخش‌هایی از حکومت عثمانی شده و در فرهنگ و تزیینات این سرزمین‌ها، شروع به نقش آفرینی کرد.

از عثمانی تا اتریش، به نام گل لاله

با گذشت سال‌ها، عثمانی‌ها به گل لاله علاقه و توجه بسیاری نشان دادند. آنها از این گل برای تزیین قصرها، اتاق‌ها و عمامه‌های خود نیز استفاده می‌کردند. تا اینکه در قرن شانزدهم میلادی که عثمانی‌ها تا نزدیک اتریش پیش رفته‌اند و قرون وسطی نیز رو به پایان است، سلطان سلیم عثمانی مهمانی از اتریش را پذیرفت. این مهمان برای مذاکره عثمانی و اتریش به ترکیه کنونی می‌رود و در مسیر استانبول امروزی، باغ‌های لاله را می‌بیند. او نسبت به این گل کنجکاو می‌شود و از عثمانی‌ها درباره گل می‌پرسد. آنها یک پیاز لاله را به او هدیه می‌کنند و فرد مذاکره کنند، پیاز گل لاله را برای دوست گیاهشناس خود می‌فرستد.

سفر با پیاز لاله

دوست گیاهشناس قصه ما که از طرف امپراتور روم مامور شده بود تا باغی از گیاهان خاص گردآورد، تحقیقاتش را روی پیاز لاله آغاز کرد. بعد از کاشت گل، روش‌های تکثیر این گل بررسی شد تا گل لاله اهلی شود. اما در همین حین، امپراتوری که سفارش ساخت باغ را داده بود، از دنیا می‌روود.

با مرگ او، گیاهشناس، پیاز لاله را ابتدا در فرانسه کاشت و بعد هم آن‌را با خود به دانشگاهی در هلند برد. پیاز لاله در این دانشگاه کاشته شد. پس از مدتی، متوجه شدند که خاک، آب و هوای هلند با اقلیم اصلی گل لاله تشابه دارد و این گل می‌توانست در هلند به خوبی رشد کند. کم کم بعضی از مردم هلند، پیازها را از دانشگاه بردند و آن‌را در خانه‌ها و بخش‌های دیگری از سرزمین‌شان کاشتند.

هلند و لاله‌های باشکوه

در همان سال‌ها، تکثیر لاله به کندی در هلند انجام می‌شد و بازرگانان که قدرت سیاسی بالایی هم داشتند، نسبت به پیاز لاله علاقه نشان دادند. این افراد به دنبال کالاهای کمیاب و عجیب بودند و می‌خواستند ثروت‌شان را به گونه‌ای دیگر نشان دهند. یکی از این راه‌ها داشتن گل لاله بود. این تفکر آنقدر وسعت گرفت که 6 شرکت مستقل برای تجارت گل لاله در هلند تاسیس شد.

کم‌‌کم رده‌بندی لاله‌ها آغاز می‌شوند و اولویت مشتریان که معمولا با لاله‌های چند رنگ بوده، مشخص می‌گردد. کمی بعد قیمت پیاز لاله حتی با خانه‌ها برابری می‌کرده است و در یک مدت کوتاه، قیمت پیازها چند برابر شد.

تب لاله آنقدر بالا گرفت که حواله خرید پیاز لاله‌ها بین تاجران دست به دست می‌شد و برای طبقه بالای جامعه، سرمایه‌گذاری روی پیاز لاله به امری متداول تبدیل شده بود.

تا جایی که آنها پیازها را در پاییز و زمستان معامله می‌کردند و گل را در بهار تحویل می‌گرفتند. جالب است بدانید برای آنکه بدانند هر پیاز چه گلی دارد، نقاشان، عکس لاله‌ها را در فصل بهار می‌کشیدند و کتابچه‌های رنگی از گل‌های لاله درست شده بود.

لاله، نماد سلطنت و اشرافیت عثمانی

پس از هلند، لاله به دیگر کشورها هم رفت و آنجا نیز پایش به کاخ‌ها باز شد. تقاضا برای ساخت باغ‌های لاله بیشتر شد و هلند اولین کالای صادراتی خود که همان پیاز لاله بود را، به سرزمین‌های دیگر فرستاد.

کمی بعد، از عثمانی که خود اولین لاله را به هلند فرستاده بود نیز، تقاضا برای داشتن پیاز لاله دریافت شد. حالا قرار بود در زمان سلطان احمد سوم، گل لاله، باز به یکی از اولین خانه‌هایش باز گردد.

در اوایل قرن هجدهم، بازگشت گل لاله و ایجاد ارتباط با دنیای غرب، توانست اصلاحات جدیدی را در ترکیه باعث شود. واردات این گل از هلند توانست روزهایی را ایجاد کند که در تاریخ ترکیه به آن، دوران گل لاله می‌گویند. از یادگارهای این دوران قصرها، کتابخانه‌ها و تغییرات اجتماعی گوناگونی را می‌توان نام برد. در تور کاپادوکیا دالاهو می‌توانید نشانه‌های این تغییرات را ببینید.

فستیوال گل لاله در چالوس

شاید دنیای غرب در اوایل قرن شانزدهم با گل لاله آشنا شد، اما همان‌طور که در ابتدای متن برایتان گفتیم، اولین لاله‌ها در قرقیزستان و بعدها در ایران و ترکیه روییده‌اند. به همین دلیل در تاریخ ایران، نقش گل لاله پررنگ است و می‌توانید آن‌را روی مهرهای دوره عیلام، نقش و نگار ظروف قدیمی، نقش‌های طاق بستان و نقاشی‌های دوران کهن ببینید.

گل لاله هنوز هم در ایران بسیار پرطرفدار است و هر سال بهار، فستیوال‌های گل لاله در روستاهای جاده چالوس مانند لزور و یا آسارا برگزار می‌شود. گچسر نیز از تولید کننده‌های قدیم گل لاله است و از پیاز تا گل‌های شاخه بریده را با بهترین قیمت، ارائه می‌کند.

دشت‌های لاله واژگون در چهار محال و بختیاری، لرستان و بخش‌هایی از کردستان نیز، با زیبایی تمام، نژادی دیگر از گل لاله را برایتان آشکار می‌کنند.

باغ‌های لاله در دنیا

در زمان کنونی، گل لاله در بسیاری از سرزمین‌ها، سر از خاک بیرون کرده است. مثلا در تور کشمیر دالاهو می‌توانید باغ‌های لاله و جشنواره‌های بسیار جذابی را ببینید. در کانادا، آمریکا، سویس، انگلیس و چند کشور دیگر نیز جشنواره‌های گل لاله در بهار رونق دارد. با تمام این‌ها، این هلند است که سالانه با تولید بیش از 4 میلیارد پیاز گل لاله، توانسته پرچمدار باغ‌های لاله جهان باشد و زیباترین گل‌ها را در سرزمین خود و دیگر مناطق، تکثیر کند. شما دوست دارید در کدام تور خارجی گل لاله را ببینید و یا در چه شهری از ایران، با زیباترین لاله‌ها عکس بگیرید.

پ ن: ایده این مطلب، از پادکست چنل بی پلاس گرفته شده است.