روز جهانی حیات وحش

پیشینه روز جهانی حیات وحش

 20 دسامبر سال 2013 در شصت و هشتمین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز سوم ماه مارس (۱۲ اسفند) را به عنوان روز جهانی حیات وحش معرفی کردند. این روز هم چنین مصادف است با روز تصویب کنوانسیون CITES؛ این کنوانسیون در واقع یک معاهده‌ای است برای حفاظت کردن از جانوران و گیاهان در معرض خطر که در سال 1973 به تصویب رسیده است. در اعلامیه صادره از سوی این کنوانسیون از کشورها خواسته شده تا براساس اهمیت گونه های مختلف گیاهی و جانوری اقداماتی را برای افزایش آگاهی عمومی و معرفی این روز به انجام برسانند.  

اهمیت روز جهانی حیات وحش چیست؟

واژه حیات‌وحش، به‌طور کلی شامل تمامی گیاهان و جانورانی است که اهلی و دست‌آموز نباشند و به‌طور خاص دلالت بر تمامی مهره‌دارانی دارد که در محیط طبیعی خود یا شبیه آن، زندگی می‌کنند. روز حیات وحش فرصتی برای بالا بردن آگاهی‌مان درباره کلیه موجودات و گیاهان وحشی در سیاره زمین است. هر موجودی در طبیعت نقشی را در چرخه اکوسیستم ایفا می‌کند. این نقش‌ها شامل مواردی مهمی مثل تنظیم جمعیت‌ها، گرده‌افشانی، پراکنش و کاشت بذرها، کنترل موجودات بیماری‌زا، حفظ پاکیزگی محیط با لاشه‌خواری حیوانات اهلی و وحشی، شخم زدن خاک، افزایش هوا دهی خاک، افزایش نفوذپذیری آب در خاک، بهبود تشکیل هوموس، تنظیم تراکم موادمعدنی، و غیره است.  

حیات وحش ایران 

کشور ما ایران به علت وسعت زیاد، چین خوردگی‌ها، بیابان‌ها و شرایط اقلیمی و جغرافیایی خاص دارای زیستگاه‌های مختلف با گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری است. چیزی که در این میان بسیار غم‌انگیز است، وضعیت زندگی این موجودات در ایران است. متاسفانه به علت کمبود اطلاعات و عدم آگاهی مردم از گونه‌های مختلف پستانداران، تصورات نادرست، شایعات، ترس واهی و گاهی نفرت بی دلیلی در مورد این حیوانات وجود دارد. شایعاتی مثل آدم دزدی کفتار و خرس، آدم خواری گرگ و خون آشامی خفاش از این قبیل‌اند. این نا آگاهی و عمیق و ترس بی مورد سبب شده که اکثر مرم کشورمان حفاظت از حیوانات وحشی را بی اهمیت بدانند و حتی نسبت به آنها دشمنی و کینه احساس کنند. این در حالی است که امروزه ارزش‌های حیوانات وحشی و تاثیرات آنها در ابعاد اقتصادی و فرهنگی و پیشرفت های علمی روزبه روز نمایان تر است. به طور مثال موجودی مثل کفتار در میان برخی از  مردم منفور است اما این موجودات به رفتگران طبیعت یا شهردار طبیعت معروف‌اند. زیرا آنان با خوردن بازمانده‌ غذای دیگر جانوران، لاشه جانوران و...، به پاکسازی محیط طبیعی و محل زندگی جانوران دیگر کمک می‌کنند. در حقیقت آن‌ها، با تغذیه از حیوانات مرده، در تمیز نگه‌داشتن طبیعت و جلوگیری از انتشار انواع بیماری‌ها و آلودگی‌ها، نقش بسیار مهمی دارند.

حیوانات منقرض شده و درحال انقراض ایران

در حال حاضر بسیاری از گونه‌های مختلف جانوری یا مهره داران ایران در معرض تهدید قرار دارد. تخریب و تکه تکه شدن زیستگاه‌های اصلی این جانوران، شکار و صید بی رویه آنها و خشکسالی‌های متوالی در کشور از جمله عوامل اصلی تهدید آن به شمار می‌رود. از گونه‌هایی همچون شیر ایرانی و ببر مازندران امروز جز، نامی باقی نمانده و در کمتر از یک قرن گذشته منقرض شده اند. اگر برای حفاظت گونه های ارزشمند و در خطر انقراض مانند گورخر ایرانی، یوزپلنگ ایرانی، خرس سیاه، گوزن زرد و غیره اقدام لازم نشود در آینده ای نه چندان دور نیز شاهد انقراض این گونه‌های نادر نیز در کشورمان خواهیم بود.

پستانداران:

شیر ایرانی و ببر مازندران جزو گونه های منقرض شده اند، یوزپلنگ در رده بحرانی و گونه هایی مانند نهنگ آبی، گوزن زرد ایرانی، گورخر آسیایی، فک خزر و نهنگ باله‌ای در معرض خطر انقراض قرار دارند. همچنین گونه‌هایی مانند کل و بز، آهو، خفاش انگشت دراز، قوچ و میش ارمنی، نهنگ اسپرم، خفاش نعل اسبی مهلی، خرس سیاه آسیایی، زرده بر، پورپویز بی باله، گاو دریایی و آهوی کوهی جزو گونه‌های آسیب پذیر هستند.

پرندگان:
برخی گونه‌های پرندگان مانند دال پشت سفید، درنای سیبری، گیلانشاه خالدار و خروس کولی دشتی جزو گونه‌های در خطر بحران هستند. همچنین سسک خوزی، عروس غاز، بالابان، اسکوتر بال سفید، کرکس مصری و اردک سرسفید گونه‌های در معرض خطر انقراض هستند.
غاز پیشانی سفید کوچک، عقاب خالدار بزرگ (عقاب تالابی)، عقاب شاهی، تلیله بزرگ، هوبره ایرانی، اردک دم دراز، فاخته خاوری، عقاب دریایی پالاس، اردک مرمری، میش مرغ، پلیکان پا خاکستری، باکلان گلو سیاه، زردپره سینه زرد، گیلانشاه شرقی و آب شکاف جزو گونه‌های آسیب پذیر به ثبت رسیده‌اند.

خزندگان:
در گروه خزندگان نیز گونه‌های ارمیاس پلسکه، لاک پشت پوزه عقابی و افعی خالدار جزو گونه‌های در معرض خطر انقراض است.
لاک پشت سبز، افعی لطیفی، لاک پشت فراتی و لاک پشت سرخ هم در رده گونه‌های آسیب پذیر قرار دارند.
تمساح مردابی (گاندو)، لاک پشت زیتونی رایدلی، لاک پشت پشت چرمی، افعی زنجانی، آگامای وزغی ایرانی، سوسمار خاردم مصری، لاک پشت مهمیزدار، لاک پشت آسیایی و افعی البرزی در شرایط بحرانی هستند. سمندر لرستانی، سمندر کردستانی و سمندر کوهستانی گرگان جزو گونه‌های در معرض خطر انقراض و سمندر کوهستانی آذربایجان هم جزو گونه‌های آسیب پذیر هستند.

آبزیان:
از ماهیان آب‌های داخلی نیز تاس ماهی روس، ماهی شیپ، تاس ماهی ایران، ازون برون و فیل ماهی جزو گونه‌های بحرانی قرار دارند و ماهی کپور وحشی (خزر)، کپور ماهی کورغار، سس ماهی خزری، سس ماهی بزرگ و سگ ماهی کورغار هم جزو گونه‌های آسیب پذیر هستند.

چطور روز جهانی حیات وحش را جشن بگیریم؟

این روز فرصت مناسبی است تا راجع به حیوانات در حال انقراض ایران مطالعه کنیم و نقش خودمان برای آگاه شدن و آگاه سازی را انجام دهیم. همانطور که می‌دانید خیلی وقت‌ها علت از بین رفتن خیلی از موجودات از بین رفتن زیستگاه‌شان است. یکی از نقش‌های ما برای حفظ محیط زیست علاوه بر نریختن زباله در طبیعت، تولید زباله کمتر در زندگی هر روزه‌مان است.  همیشه و در همه حال به طبیعت احترام بگذاریم و حق زندگی برای حیوانات را هم محترم بشماریم.

در روز جهانی حیات وحش این کارهای ساده را امتحان کنید:

• راجع به خطران منقرض شدن حیوانات در حال انقراض ایران مطالعه کنید.
•  تمرین کنید امروز هیچ زباله‌ای تولید نکنید.
•  به هر منطقه‌ای که سفر کردید کیسه زباله ببرید و زباله‌ها را با خود بردارید.
• از غذا دادن به حیوانات در حیات وحش پرهیز کنید؛ زیرا با اینکار چرخه اکوسیستم را بر هم خواهید زد.
• اهمیت حفظ حیات وحش را به دوستان‌تان یادآوری کنید.