حافظیه شیراز: از کریم خان تا گدار

تور شیراز

تاریخچه آرامگاه حافظیه

بعد از وفات حافظ حدودا 60 سال بعد در دوران تیموری، فرماندار فارس دستور ساخت بنای گنبدی شکل برای آرامگاه حافظ را می‌دهد. یک حوض بزرگ که با آب رکن‌آباد، معروف‌ترین قنات شیراز، پر می‌شده هم در مقابل بنای یادبود حافظ ساخته می‌شود. اما طولی نمی‌کشد که با روی کار آمدن شاه اسماعیل صفوی و پیش‌روی شاه در مناطق مختلف، به هر جا که می‌رسید برخی ابنیه را ویران می‌کرد وقتی به آرامگاه حافظ رسید عده‌ای به شاه اسماعیل اصرار داشتند مقبره حافظ باید ویران شود! می‌گفتند حافظ رند بوده و در مذهب او هم بسیاری مرددند که شیعه باشد. با وجود همه این حرف‌ها برای تخریب مقبره حافظ، شاه اسماعیل مقاومت می‌کند و تفالی به اشعار حافظ می‌زند که در کتاب از سعدی تا جامی نوشته ادوارد براون بیت زیر نوشته شده:

حافظ، ز جان محب رسول است و آل او/ حقا بدین گواه است خداوند داورم

از دیگر کسانی که در رفت و آمد بر مقبره حافظ بوده کریم خان زند است. مقبره حافظ و محوطه اطرافش بدست کریم خان زند محصور شد. در مقابل آرامگاه قناتی عبور می‌کرد که کریم خان روی آن را هم می‌پوشاند و روی آن یک تالار با چهار ستون سنگی و دو اتاق می‌سازند. کریم خان دستور می‌دهد یک سنگ مرمر بزرگ برای قبر حافظ بتراشند و چند بیت از اشعار حافظ را هم روی سنگ مقبره حافظ کنده‌کاری کنند. سنگ مرمر بزرگی که برای مقبره حافظ ساخته شد بخشی از سنگ بزرگی بود که برای ساخت منبر مسجد وکیل شیراز استفاده شد. درباره هزینه گزاف و گران سنگ مرمر مقبره حافظ، کریم خان زند می‌گوید اگر آن را از طلا می‌ساختیم کمتر هزینه داشت! این سنگ مرمر هنوز بر روی مزار حافظ در آرامگاه حافظیه قرار دارد. 

آرامگاه حافظ بعدها تغییراتی داشت که آخرین آن مربوط به بازسازی آندره گدار است. تالار کریم خانی در آرامگاه حافظ عرضش بیشتر شد و ستون‌های دو طرف آرامگاه حافظ در دو طرف به ده تا افزایش پیدا کرد البته سبک ستون‌ها از دوره کریم خان زند حفظ شد. حافظیه به دو قسمت نارنجستان در بخش جنوبی و آرامگاه در بخش شمالی تقشسیم می‌شود. بالای چهار ستون وسطی آرامگاه حافظ همچنان نقاشی‌های قدیمی باقیمانده دوران کریم‌خان زند را می‌توانید ببینید. درِ جنوبی حافظیه خیابان خرابات است که امروزه به آن گلستان می‌گویند. از خیابان گلستان وارد بخش نارنجستان می‌شوید، باغ را به سمت شمال ادامه دهید به تالار 20 ستونی می‌رسید، اینجا 9 پله قرار دارد که فلسفه جالبی دارد؛ دلیل قرار داشتن 9 پله قبل از ورود به آرامگاه نشان‌دهنده 9 مرتبه عالم معناست. باغ هم نشان دهنده همین دنیاست. برای رسیدن به آرامگاه حافظ با گنبدی که به شکل کلاه دراویش است از دنیا عبور می‌کنید از پلکان عالم معنا بالا می‌روید و در نهایت با پایین آمدن از چند پله، به رسم احترام وارد آرامگاه حافظ خواهید شد که جذابیت و جلوه خاصی دارد. 

دفن حافظ چرا در خاکِ مصلی شیراز است؟

دفن حافظ داستانی دارد که البته تا امروز سند و مدرک چندانی برایش پیدا نشده و فقط نسل به نسل داستان آرامگاه حافظ نقل شده تا به امروز رسیده. می‌گویند زمان وفات حافظ مفتی شهر با توجه به شایعاتی در مورد حافظ، اجازه دفن حافظ را در قبرستان مسلمانان نمی‌دهد! برای جایگاه دفن حافظ اختلافات بالا می‌گیرد تا عده‌ای از بزرگان پیشنهاد می‌کنند به خود اشعار حافظ رجوع شود. ظاهرا تفال زدن به حافظ هم از همان زمان باب می‌شود. اشعار حافظ را در سبدی می‌ریزند و بچه‌ای غزلی را بیرون می‌کشد. البته تاکید می‌کنیم که سندیت تاریخی این موضوع بسیار اندک است و فقط در کتاب ادوارد براون  تاریخ ادبیات ایران اشاره‌ای به این موضوع شده؛ در این کتاب به بیت زیر اشاره شده:

قدم دریغ مدار از جنازه حافظ/ که اگر چه غرق گناه است می‌رود به بهشت

روز بزرگداشت حافظ چه زمانی است؟

 20 مهر روزی است که در تقویم ایران به بزرگداشت حافظ اختصاص دارد. از سال 1376 هجری شمسی در تقویم ایران، 20 مهرماه به بزرگداشت حافظ اختصاص دارد. شخصی که این روز را در تقویم به ثبت رسانده برای علت انتخاب این روز در تقویم می‌گوید: «وقتی دیوان حافظ را ورق می‌زنیم صحبت از مهر، دوستی و محبت است. همچنین شأن حافظ در بین شاعران بسیار بالا است و نمره حافظ بیست. بنابراین ۲۰ مهر روز بزرگداشت حافظ نام‌گذاری شد.»

ساعات بازدید از حافظیه شیراز

حافظیه شیراز در تمام فصول سال میزبان مسافران شیراز و مشتاقان خواجه حافظ شیرازی است. برای بازدید از آرامگاه حافظ پیشنهاد ما پاییز و البته بهار است. ساعت بازدید از آرامگاه حافظ از 8 صبح تا حدود 10 شب است.