نگاهی به آثار ثبت‌شده ایران در یونسکو

بسیاری از کشورهای جهان با داشتن اندک جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی و تاریخی توانسته‌اند صنعت گردشگری را رونق دهند و جدا از پیامدهای اقتصادی، به چشم‌اندازهای روشنی در زمینه اجتماعی و فرهنگی دست پیدا کنند. سال‌ها پیش عهدنامه‌ای بین‌المللی با نام میراث جهانی یونسکو به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید که موضوع آن حفط آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است. ارزش‌های که اهمیت جهانی دارند و به متعلق به تمامی انسان‌ها و آیندگان هستند. بر پایه این کنوانسیون، کشورهای عضو یونسکو می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث جهانی کنند. پس از بررسی‌های لازم از طرف یونسکو و ثبت آن آثار حفاظت از آنها در حیطه حاکمیت کشور مربوطه، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود و امکان استفاده از قدرت مالی و تخصصی کشورهای عضو برای حفاظت از آن وجود دارد. هر دو سال یک بار هر کشور می تواند دو اثر برای ثبت در حافظه جهانی به یونسکو پیشنهاد دهد.

مزایای ثبت جهانی آثار یک کشور در یونسکو

•  ایجاد زمینه مناسبی برای معرفی ارزش‌های آن اثر
• نشان دادن هویت و تاریخ یک کشور
• دست‌یابی به صندوق میراث جهانی و شرایط بهتر برای حفظ و نگه‌داری میراث ثبت شده
• به وجود آمدن فضای گردشگری امن و مورد اطمینان از نگاه گردشگران
•  توسعه همکاری‌ها و تقویت روابط فرهنگی کشورهای عضو
• تقویت پایه‌های صنعت گردشگری

در این بین، ایران با داشتن جاذبه‌های فرهنگی، باستانی و تاریخی یکی از مقاصد بی‌نظیر در سرتاسر جهان برای گردشگران است که اگر با سیاست‌های درست و کارآمد در زمینه گردشگری و توریسم فعالیت کند در سال‌های نزدیک به یکی از قطب‌های گردشگری جهان مبدل می‌شود. جاذبه‌های طبیعی، ویژگی‌های فرهنگی، آثار و بناهای باستانی کشور ما می‌تواند سهم چشمگیری از گردشگران را به خود جذب کند و علاوه بر معرفی هویت ایران به جهان، پیامدهای اقتصادی همچون درآمدزایی، کارآفرینی و رونق اقتصادی برای کشور ما که در حال رشد است، به همراه دارد‌. در سال‌های اخیر ایران، یکی از کشورهای عضو یونسکو برای به ثبت رساندن آثار با ارزش خود تلاش‌های زیادی کرده است.

قبل از اینکه به معرفی آثار ثبت شده ایران در یونسکو بپردازیم، نگاهی به معیارهای یونسکو برای ثبت جهانی یک اثر خواهیم انداخت:

 (i) نشانگر شاهکاری از نبوغ ساخته‌های بشری است.

(ii) نمادی از تبادل ارزش‌های والای انسانی در دوره زمانی خاص و در یک حوزه فرهنگی جهانی در رابطه با پیشرفت‌های معماری، فنی، ساخته‌های هنری، طراحی شهرها و مناظر است.

(iii) نشانگر گواهی منحصر به‌فرد یا حداقل استثنایی از یک سنت فرهنگی یا تمدن که هنوز پابرجاست و یا از بین رفته است.

(iv) نمونه‌ای برجسته از گونه‌ای بنا، معماری مجموعه فنی ویا منظر که در تاریخ بشر مرحله چشمگیری است.

(v) نمونه‌ای برجسته از سکونتگاه سنتی بشر ویا کاربرد زمین که نشانگر فرهنگی خاص است. به خصوص زمانی که تحت تاثیر شدید تغییرات به گونه‌ای بازگشت ناپذیر، آسیب دیده است.

(vi) به صورت مستقیم با وقایع و یا سنت‌های زندگی، عقاید، باورها، فعالیت‌های هنری و ادبی دارای پیامدها و ارزش‌های جهانی در ارتباط است.

(vii) نمونه‌ای برجسته نمایانگر مراحل عمده تاریخ کره زمین، شامل سابقه زندگی، رویه‌های مهم و متداوم زمین شناسی در تکامل اشکال زمین، یا مشخصه بارز جغرافیایی یا ریخت زمینی است.

(viii) نمونه‌ای برجسته نمایانگر اهم رویه‌های متداول بومی و زیستی در تحول و تکامل آب‌های زیرزمینی، آب‌های شیرین، اکوسیستم‌های ساحلی، دریایی و جوامع گیاهی و جانوری است.

(ix) شامل پدیده‌های شگرف طبیعی یا منطقه‌ای با طبیعت زیبای استثنایی و ارزش هنری است.

(x) شامل مهمترین و برجسته‌ترین زیستگاه‌های طبیعی حفاظت از تنوع زیستی، دربرگیرنده گونه‌های خاص از لحاظ علمی و حفاظتی که دارای ارزش جهانی هستند.

آثار ثبت شده ایران در یونسکو

1- چغازنبیل در سال 1979 با شاخصه های iii و iv

2- تخت جمشید درسال 1979 با شاخصه‌های i و iii و vi

3- میدان نقش جهان اصفهان در سال 1979 با شاخصه‌های i و v و vi

4- تخت سلیمان در سال 2003 با شاخصه‌های i و ii و iii و iv و vi

5- پاسارگاد در سال 2004 با شاخصه های i و ii و iii و iv

6- ارگ بم در سال 2004 با شاخصه‌های ii و iii و iv و v

7- گنبد سلطانیه در سال 2005 با شاخصه های ii و iii و iv

8- کتیبه بیستون در سال 2006 با شاخصه های ii و iii

9- مجموعه کلیساهای آذربایجان (قره کلیسا، سنت استپانوس و زورزور) در سال 2008 با شاخصه های ii و iii و iv

10- سازه‌های آبی شوشتر در سال 2009 با شاخصه‌های i و ii و v

11- بازار بزرگ تبریز در سال 2010 با شاخصه های ii و iii و iv

12- آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی در سال 2010 با شاخصه های i و ii و iv

13- باغ‌های ایرانی (شامل 9 باغ) در سال 2011 با شاخصه های i و ii و iii و iv و vi

14- مسجد جامع اصفهان در سال 2012 با شاخصه های i و ii و iv

15- گنبد قابوس در سال 2012 با شاخصه های i و ii و iv

16- کاخ گلستان در سال 2013 با شاخصه های iii و iv

17- شهر سوخته در سال 2014 با شاخصه های ii و iv

18- شوش در سال 2015

19- منظر فرهنگی میمند در سال 2015

ایران علاوه بر میراث فرهنگی ثبت شده در یونسکو، دو دسته آثار دیگر را نیز به ثبت رسانده است.

آثار میراث معنوی

• نوروز (به صورت مشترک با کشورهای آذربایجان، هند، قرقیزستان، پاکستان، ترکیه و ازبکستان)
• ردیف‌های موسیقی ایرانی
• موسیقی بخشی‌های خراسان
• هنر نمایشی آیین تعزیه
• آیین پهلوانی و زورخانه‌ای
• مهارت فرش‌بافی کاشان
• مهارت فرش‌بافی فارس
• نقالی و قصه‌گویی اجرایی ایرانی
• دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی در خلیج فارس
• قالیشویی مشهد اردهال

آثار مستند

• شاهنامه بایسنقری
• وقف‌نامه ربع رشیدی
• مجموعه اسناد اداری دوره صفویه آستان قدس رضوی
• التفهیم بیرونی
• خمسه نظامی
• نقشه‌های دوره قاجار ایران در مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه
• ذخیره خوارزمشاهی

تورهای داخلی